Co to jest epilog w książce i jak go napisać, aby zamknąć fabułę z przytupem?

Aktualizacja: 15 listopada 2024

Struktura powieści czy to kryminalnych, czy obyczajowych zależy od pomysłowości autora. Nie ma jednego, utartego schematu, którego pisarze muszą się trzymać. Najczęściej książka podzielona jest na rozdziały, może zostać wyprowadzona wieloosobowa narracja, reminiscencje. Powszechnie można się także spotkać z prologiem i epilogiem. O tym pierwszym nieco już opowiedziałam, więc teraz zajmiemy się ostatnim elementem zwieńczającym powieść. Czym właściwie jest i jak napisać epilog, który wzbudzi silne emocje u czytelnika? Czy należy do obowiązkowych elementów książki? Kiedy warto z niego zrezygnować? Zapraszam do zagłębienia się w temat!

Co to jest epilog w książce? Posłuchaj podcastu!

Książkę można zakończyć na kilka różnych sposobów, a jednym z nich jest przygotowanie dobrego epilogu. Wskazówki na ten temat poruszam także w jednym z odcinków podcastu Didaskalia Joanny Bagrij. Koniecznie posłuchaj!

Gdyby odtwarzacz się nie załadował, skorzystaj z linku: https://podcasters.spotify.com/pod/show/jbagrij-pisarka/episodes/22–Epilog-w-ksice—czym-jest-i-jak-go-napisa-Cykl-WarsztatPisarski-e2c4fa7

Co to jest epilog? Definicja

Zaglądając do słownika języka polskiego i Wikipedii, dowiemy się, że epilog to końcowy element utworu niebędący częścią fabuły. Jest to rodzaj komentarza, dopełnienia, czasami posłowia kierowanego przez autora do czytelników. Epilog może mieć różne formy:

• Bezpośredniego zwrotu pisarza do czytelników w celu wyjaśnienia pomysłu na książkę, poruszonych problemów, wątków,
• Opisu dalszych losów bohaterów,
• Wprowadzenia do kolejnej części, jeśli książka należy do cyklu czy sagi (sprawdź, co lepiej napisać – sagę czy pojedynczą powieść).

W kryminałach najczęściej można zetknąć się z drugim i trzecim zastosowaniem. Chyba jeszcze nigdy nie spotkałam się z epilogiem, w którym autor wyjaśniałby swój zamysł. Ten zabieg autorzy kryminałów umieszczają w podziękowaniach lub typowym posłowiu.

Epilog to zakończenie książki?

Jak widzisz, słowniki jasno wskazują, że epilog nie jest zakończeniem książki. To element powieści niejako wyłączony z ciągłości fabuły, który może ją doprecyzowywać albo wręcz przedłużać. Jednak gdyby usunąć go z powieści, historia nie straciłaby spójności, jedynie czytelnik nie poznałby dodatkowych wątków lub losów bohaterów.

Jeśli głowisz się, jak napisać zakończenie książki, skorzystaj z kilku moich wskazówek.

Czy każda książka powinna zawierać epilog? Co to oznacza dla spójności fabuły?

Epilog, podobnie jak prolog, nie jest obowiązkowym elementem powieści. Można go wprowadzić, ale nie trzeba. Jeśli właściwe zakończenie książki jest spójne i wyjaśnia wątki, które chciał rozwikłać pisarz (bo nie zawsze autor chce dokładnie opisać, co się stało z bohaterami, czasem zakończenia pozostają otwarte lub w sferze domysłów), brak epilogu niczego nie zmieni, a fabuła nic na tym nie straci. Wszystko zależy od Twojej koncepcji i pomysłu na konstrukcję książki.

Co znaczy epilog w takim razie w książce i po co go stosować? Na przykład po to, aby podtrzymać zainteresowanie czytelnika do ostatniej strony, zapowiedzieć kolejną część lub wręcz namieszać w głowie odbiorcy i zbić go z tropu, podrzucając zupełnie inne wyjaśnienie historii, odbiegające od „oficjalnej” wersji pojawiającej się w we „właściwej” akcji. W kryminałach jest dość powszechny, bo często zdradza myśli ofiary, mordercy lub głównego śledczego, co przypada do gustu czytelnikom.

Sprawdź też, jak zaplanować książkę.

Jak napisać epilog w powieści?

W tym temacie masz zupełną dowolność. Nie istnieją żadne wytyczne, żadna lista sztywnych reguł, co powinien zawierać epilog. Ważne, abyś stylem dopasował go do fabuły powieści i dzięki niemu wywarł odpowiedni efekt – zapowiedział czytelnikowi kolejną część, wzbudził w nim zwątpienie, zszokował go.

Epilog w książce – kilka pomysłów na jego konstrukcję

Zanim zabierzesz się za przygotowanie epilogu, przemyśl, jaka będzie jego rola i czy zamierzasz napisać kolejną część książki kryminalnej. Odpowiedzi na te pytania podpowiedzą Ci, jak go zredagować i w którym kierunku pójść. A oto kilka moich pomysłów i inspiracji, jak napisać epilog.

• Wyjaśnij losy głównych bohaterów (sprawdź też, jak stworzyć bohatera książki).
• Zapowiedź fabułę kolejnej książki.
• Jeśli wprowadziłeś kilku narratorów, epilog może być wypowiedzią jednego z nich.
• Jeśli intryga kryminalna była oparta na wydarzeniach z przeszłości, możesz wyjaśnić ich podłoże, przyczynę, wpływ na książkową teraźniejszość.
• Jeśli uśmierciłeś bohatera, epilog to dobre miejsce na wprowadzenie jego ostatnich słów, np. w postaci listu samobójcy, przemyśleń, relacji z ostatnich godzin życia, wiadomości głosowej nagranej na telefonicznej sekretarce.
• Wprowadź wypowiedź mordercy/sprawcy.
• Ujawnij tożsamość mordercy/sprawy, jeśli w powieści śledczym nie udało się jej poznać.
• Zaprezentuj emocje, które doświadcza główny bohater/morderca po osiągnięciu lub nieosiągnięciu swojego celu.
• Pokaż „nieoficjalną”, ale prawdziwą wersję wydarzeń. Namieszaj w głowie czytelnikowi.
• Przeskocz w przód – opisz wydarzenia, które mają miejsce X lat później, ukazując, jak się mają bohaterowie, czy poradzili sobie z tym, co ich spotkało.
• Możesz pokusić się o refleksyjność – zinterpretować wydarzenia oczami jednego z bohaterów lub samego narratora.

Sprawdź, jak wybrać miejsce akcji powieści.

W epilogu możesz wypróbować zupełnie inną formę relacjonowania fabuły niż tą, którą stosowałeś dotychczas. Przygotuj go jako:

• Fragment audycji radiowej, telewizyjnego serwisu informacyjnego,
• Artykuł z gazety, relację prasową,
• Wpis w social media,
• Post na blogu (np. mordercy, śledczego, uczestnika wydarzeń),
• List wysłany przez jednego z bohaterów,
• Policyjny raport,
• Fragment telefonicznej rozmowy,
• Wymianę wiadomości na komunikatorze/chacie,
• Nekrolog,
• Pamiętnik.

Czego unikać, przygotowując epilog do książki?

• Nie streszczaj fabuły powieści, epilog nie jest podsumowaniem ani zakończeniem typowym dla prac magisterskich, w których powtarzamy główne założenia i wnioski.
• Nie przedłużaj. Podobnie jak prolog, epilog nie powinien być zbyt długi. Nie twórz osobnej historii dla zakończenia książki :).
• Jeśli zapowiadasz kolejną część, nie wprowadzaj zupełnie nowych bohaterów, bazuj na tych, do których zdążyłeś przyzwyczaić czytelnika.
• Nie pisz epilogu na siłę, jeśli go po prostu nie czujesz.

Przykłady epilogów w książkach

W moich trzech kryminałach epilogi skonstruowałam nieco odmienne. W Oddechu Śmierci wyjaśniłam dalsze losy wszystkich bohaterów, a czytelnik otrzymał jasne informacje, co się z nimi stało. Natomiast w Pograniczniku zarysowałam tylko część dalszego życia moich fikcyjnych postaci i pozostawiłam wiele niedopowiedzeń. O niektórych gagatkach nawet nie wspomniałam, a to po to, by odbiorca mógł sam „dopisać” swoje zakończenie oraz bym ja miała furtkę do napisania kolejnej części. Z kolei w Nadbrzeżniku wprowadziłam wątek sprawiedliwości i wymierzenia ostatecznej kary zabójcy przez… no właśnie, tożsamość postaci wymierzającej karę czytelnik musi samodzielnie odkryć, poprzez szczegóły, które pozostawiłam :).

Masz już epilog, ale nie wiesz, czy jest dobrze napisany? Skorzystaj z recenzji książki przed wydaniem.

Epilog w powieści kryminalnej – postaw kropkę nad i lub pozostaw niedosyt u czytelnika

Pomysłów na napisanie epilogu w powieści jest naprawdę wiele! Pamiętaj, że nie musisz trzymać się wcześniejszej koncepcji, narracji, bo ostatnie strony książki mogą mieć zupełnie inną formę. Ważny jest efekt i cel, który chcesz dzięki temu uzyskać. Możesz spokojnie eksperymentować, a przed wysłaniem propozycji wydawniczej do wydawcy, koniecznie porozmawiaj ze swoim osobistym recenzentem, czy taka forma zwieńczenia Twojego dzieła jest intrygująca.