Miejsce akcji powieści – gdzie umiejscowić fabułę swojej książki? 8 wskazówek!

Aktualizacja: 15 listopada 2024

Podczas konstruowania fabuły książki jedną z zagwozdek pisarskich może stanowić miejsce akcji powieści. Czasami pisarz od razu ma przed oczami świat przedstawiony i wie, gdzie będą toczyły się wydarzenia jego opowieści. A w niektórych przypadkach mglisty pomysł trzeba dopiero osadzić geograficznie, dopasowując krajobrazy do klimatu historii. Jak wymyślić miejsce akcji w książce, aby porwało czytelnika? Gdzie umiejscowić fabułę powieści i jak opisać miejsca, w których żyją i działają bohaterowie książki? Przejdźmy wspólnie przez 8 wskazówek pomagających zlokalizować historię powieści.

Kreowanie miejsca akcji powieści – podsłuchaj podcastu!

O wymyślaniu i opisywaniu miejsca akcji w książce opowiadam również w 26 odcinku podcastu Didaskalia Joanny Bagrij. Przesłuchaj go, jeśli łatwiej przyswaja Ci się informacje w formie audio niż w formie tekstu.

Gdyby odtwarzacz się nie załadował, skorzystaj z linku: https://podcasters.spotify.com/pod/show/jbagrij-pisarka/episodes/26–Miejsce-akcji-powieci—jak-je-wymyli-i-opisa-w-ksice–Cykl-WarsztatPisarski-e2gro1v

Dopasuj miejsce akcji do gatunku książki

Klimat opisywanej historii buduje się poprzez dopasowanie miejsca akcji do fabuły i cech gatunkowych książki. Przykładowo jedną z cech kryminału jest realizm wydarzeń rozgrywanych w powieści. Oczywiście niektórzy autorzy eksperymentują i wprowadzają magię czy paranormalne zjawiska do swoich dzieł, jednak fani gatunku przyzwyczaili się do autentycznej rzeczywistości. Jeśli więc nie jesteś prekursorem nowego typu powieści kryminalnej, na wstępie odrzuć hokus-pokus, współistnienie alternatywnych światów, odwieczną walkę dobra z nadprzyrodzonym złem.

Czuję, że ciśnie Ci się na usta: No dobrze, ale oglądałem film, w którym wampir był pomocnikiem detektywa :). Takich seriali mamy na platformach VOD pod dostatkiem i podejrzewam, że książek o tej tematyce również znajdziemy sporo. Tutaj jednak mamy do czynienia z pewną odwrotnością, a mianowicie wpleceniem wątku kryminalnego do świata fantastycznego. Historia o nadprzyrodzonych istotach nie może nudzić, a sensacja i zbrodnie wprowadzają wartkość akcji.

Podobnie jest w przypadku innych typów powieści. Romantyczne historie nie są raczej osadzane w mglistych, chłodnych i szaro-burych krajobrazach. Miejsce akcji w książkach tego typu albo nie jest specjalnie charakterystyczne, albo zostaje osadzone w scenerii kojarzącej się z romansem, idealnym na randkę, wyznań miłosnych, po prostu nastrajającym do pozytywnych i ciepłych emocji. Może to być duże miasto, może to być górska wioska oddalona od cywilizacji, ale sam sposób przedstawienia takiego miejsca akcji w książce stwarza romantyczny klimat.

Sprawdź, jak stworzyć bohatera książki.

Prawda, fikcja lub miks realizmu i fikcji – 3 podstawowe sposoby na to, jak wymyślić miejsce akcji w książce

Zanim przejdziemy do szczegółowych elementów, które należy wziąć pod uwagę, umiejscawiając fabułę powieści, omówmy sobie 3 podstawowe miejsca akcji książki.

Prawdziwa miejscowość – dobra znajomość topografii wymagana!

Rozmawiając z czytelnikami kryminałów, wiele razy słyszę, że uwielbiają zagłębiać się w powieść, której miejsce akcji dzieje się w znanej im lokalizacji. A już zupełnie umierają z zachwytu, gdy książka jest zlokalizowana w ich rodzimej miejscowości! Mogą sobie dokładnie wyobrazić, którędy przechodził bohater, wczuwając się jeszcze intensywniej w jego stan emocjonalny (sprawdź, jak przedstawić emocje w książce). Ten rodzaj miejsca akcji wiąże się z dobrą znajomością topografii.

Oczywiście czytelnicy nie wymagają dokładnego odwzorowania każdej studzienki kanalizacyjnej i znaku drogowego postawionego przy jezdni. Jednak jeśli będziesz opisywać dość szczegółowo dane miasto, którego dobrze nie znasz, pewne szczegóły mogą się nie zgadzać, co z łatwością zauważą mieszkańcy. Decydując się na umiejscowienie książki w prawdziwej lokalizacji, wybierz miejsce, które bez trudu potrafisz odtworzyć w swojej wyobraźni. Możesz też oczywiście skorzystać z Google Maps i opcji Street View, ale nic nie zastąpi opisu miejsca, które widziało się na własne oczy.

W ten sposób do lokalizowania fabuły powieści, czyli osadzenia miejsca akcji w prawdziwym mieście, podeszłam w książce Ramienice.

Fikcyjna miejscowość – dowolność kreacji otoczenia powieści

Jako pisarz masz tę możliwość, że możesz stworzyć wszystko w swojej książce, w tym własne miejsce akcji. W tym przypadku zyskujesz zupełną swobodę i możesz stać się architektem miejskim, planującym punkty charakterystyczne, ciemne zaułki oraz zadrzewienia pełne podejrzanych typów. Czerp inspiracje z istniejących lokalizacji, sięgając po uliczki, zabudowę, krajobrazy, które utkwiły Ci w pamięci.

Wielką zaletą tej opcji umiejscawiania powieści stanowi topograficzna dowolność – jeśli nie nie masz zdolności orientacji przestrzennej, nic nie szkodzi. To Ty kreujesz rzeczywistość, w której poruszają się bohaterowie. Uważaj jedynie na realizm fikcyjnego miejsca akcji – spraw, by to, co opisujesz, pasowało do realiów i klimatu fabuły Twojej książki.

Miks fikcji i realizmu – zaangażowanie czytelnika i swoboda tworzenia miejsca akcji

Połączenie fikcji i realizmu w lokalizowaniu powieści to hybryda, która sprawdza się całkiem dobrze. Tak właśnie zrobiłam w przypadku książki Pogranicznik. Wymyśloną przeze mnie miejscowość – Orlice – zlokalizowałam w Górach Orlickich, w okolicach Zieleńca, Dusznik-Zdroju. Miasto to wytwór mojej wyobraźni, dostosowany do realiów dolnośląskiej, przygranicznej rzeczywistości. Natomiast wszystkie inne opisane w kryminale miejsca – Droga Sudecka, przejście graniczne w Kudowa – Słone, Orlica (szczyt) – starałam się opisać jak najwierniej. Podobny zabieg zastosowałam również w książce Nadbrzeżnik.

Mnie przypadł do gustu taki miks realizmu i fikcji. Dlaczego? Z jednej strony wzbudzam ciekawość czytelników, którzy mieszkają w danym regionie. A z drugiej nie muszę się przejmować odwzorowaniem rzeczywistości w głównym miejscu akcji – to ja decyduję o przebiegu ulic, wyglądzie budynków, absurdalnych pozostałościach po PRL-owskiej władzy. W ten sposób odcinam się od ewentualnej krytyki dotyczącej niedokładnego opisu miasta i nieznajomości jego topografii.

Jak wybrać miejsce akcji kryminału? Szczegółowe elementy lokalizacyjne

Ok, przeszliśmy więc przez 3 główne opcje osadzenia miejsca akcji w powieści. Prześledźmy zatem bardziej szczegółowe elementy, które warto wziąć jeszcze pod uwagę przy budowaniu tła dla naszej historii. Odniosę się bezpośrednio lokalizowania fabuły kryminału, bo na tym gatunku znam się najlepiej. Część z tych wskazówek wykorzystasz także do kreowania miejsca akcji innych typów książek.

Sprawdź też ranking polskich pisarzy kryminałów.

Tło historyczne

Jest ważne, gdy fabuła powieści kryminalnej opiera się np. na zagadce z przeszłości. Gdzie umiejscowić miejsce akcji w powieści w takim przypadku? Jeśli chcesz powiązać motyw mordercy z tajemnicą zaginięcia Złotego Pociągu, pokieruj akcję swojej książki na Dolny Śląsk. Twój seryjny sprawca może także należeć do grona naśladowców znanych morderców sprzed lat. W takim przypadku morderca może działać w regionie, gdzie na swoje ofiary polował np. jeden z głośnych polskich wampirów.

Charakter zbrodni

Miejsce akcji książki powinno także pasować do specyfiki zbrodni popełnianych przez Twojego mordercę. Na przykład miasto portowe jako miejsce akcji będzie współgrało z zabójcą, który dusi swoje ofiary liną okrętową, a następnie wrzuca ciała do morza. W tym przypadku swoją historię możesz oprzeć na marynarzu o zwichrowanej psychice.

Nie wiesz, czy miejsce akcji pasuje do klimatu książki? Zapraszam na konsultacje pisarskie.

Dostępność organów ścigania

Jeśli miejscem akcji kryminału będzie mała miejscowość lub wioska, będziesz musiał do niej „sprowadzić” specjalistyczny zespół dochodzeniowy, który w dużej aglomeracji nie będzie niczym nadzwyczajnym. Po prostu team doświadczonych detektywów ze sprawnie działającym laboratorium kryminalistycznym bardziej realistycznie wygląda w dużej miejscowości. Ale jeśli głównym bohaterem Twojej powieści będzie działająca na własną rękę wścibska reporterka, akcja może toczy się wszędzie.

Specyfika społeczności

Umiejscowienie fabuły w małym lub dużym mieście pociąga za sobą również konsekwencje związane z więziami społecznymi. Jeśli chcesz stworzyć klimat miejsca, gdzie wszyscy o sobie wszystko wiedzą, a sekrety rodzinne rozchodzą się z prędkością błyskawicy, musisz postawić na wioskę lub niewielką miejscowość. Aglomeracje kojarzą się bardziej z anonimowością.

Sprawdź rodzaje narracji w powieściach.

Tajemnica, mrok i mgła

Grozę i powiew dreszczyku czytelnik utożsamia z konkretnymi opisami miejsc akcji. Mgła, szeleszczące liście, ciemne piwnice, poniemieckie bunkry, ruiny budynków zdecydowanie lepiej wprowadzą napięcie niż błękitne morze, bursztynowy piasek i palące słońce. Przemyśl powszechne skojarzenia oraz utarte stereotypy z klimatem, który chcesz wprowadzić w swojej powieści.

Miejsce akcji w sagach i seriach książek

W tym przypadku mamy do czynienia z dwoma praktykami:

• Osadzanie akcji w tej samej lokalizacji,
• Zmiana miejsca akcji.

Które rozwiązanie jest lepsze? Wszystko zależy od tego, jaki cel chcesz osiągnąć, jaki plan masz dla swojego głównego bohatera, czy jest typem „lokalnego detektywa” czy „agenta FBI” jadącego tam, gdzie wysyła go szefostwo. Pamiętaj, że w sagach nie musisz trzymać się schematu. W serialach często pojawia się motyw prowadzenia dochodzenia na wakacjach. Co to oznacza? Śledczy z pozoru wyjeżdża na urlop, podczas którego angażuje się w śledztwo na „nie swoim terenie”. Zmiana miejsca akcji może dobrze wpłynąć na rozwój osobowości postaci, co również interesuje także czytelników.

Serie książek czy pojedyncze powieści – sprawdź, co lepiej pisać!

Jak opisać miejsce akcji w książce?

Gdy już wymyślisz, gdzie chcesz osadzić fabułę swojej powieści i dopracujesz pomysł na książkę, przyjdzie czas na opisanie miejsca akcji. Jak się do tego zabrać? Nie ma jednej właściwej odpowiedzi ani podejścia, ale mam za to dla Ciebie kilka wskazówek.

• Postaraj się opisać miejsce akcji w książce tak, aby czytelnik przeniósł się tam z Tobą – wczuj się w klimat, zamknij oczy i wyobraź sobie, gdzie znajduje się teraz Twój bohater. Swoje wrażenia przenieś do książki. Bazuj na różnych zmysłach czytelnika – wzroku, smaku, węchu.
• Stosuj konkretne i barwne epitety, powszechnie używane podczas opisywania określonych miejsc – używaj powszechnie znanych związków frazeologicznych, powiedzonek, frazesów, których używamy podczas opisywania miejsc, które kojarzą nam się z określonym stanem pogody, widokiem, krajobrazem lub są typowe dla danego regionu. Np. wyrażenie „żar leje się z nieba” od razu sprawia, że czujemy temperaturę 35 stopni i mokry pot na skórze. Sprawdź też, jak wymyślić tytuł książki.
• Prezentuj miejsce oczami swojego bohatera – każdy z nas odbiera rzeczywistość nieco inaczej, np. ze względu na nasze osobiste doświadczenia, skojarzenia, wiedzę na dany temat. Jeśli bohaterem Twojej powieści jest detektyw z zamiłowaniem do historii i architektury, z pewnością wyłapie ozdobne detale na budynkach, których nie dostrzegłby młody sierżant skupiający swoją uwagę na technologii i innowacjach. Opisy miejsc akcji możesz prezentować przez pryzmat poszczególnych postaci.
• Postaw na ogólniki albo na detale – tu musisz sam zdecydować, czy pobieżnie opowiadasz o miejscu akcji w powieści i pozostawiasz dowolność wyobraźni czytelnika, czy koncentrujesz się na szczegółach, aby każdy miał w głowie mniej więcej taki sam obraz.
• Wspomagaj się zdjęciami, filmami, Google Maps – ludzka pamięć bywa ulotna, a czasami nasz mózg płata figle, łączy wspomnienia i miesza miejsca, w których byliśmy i które odwiedziliśmy. Jeśli zależy Ci na precyzyjnym opisie krajobrazu, przygotowując się do pisania książki, odwiedź miejsce akcji, zrób zdjęcia, nakręć wideo. Możesz się także wspomagać mapami z internetu lub tymi tradycyjnymi. Sprawdź, jak dobrze zaplanować książkę.
• Opisuj odczucia związane z danym miejscem – będąc w jakimś miejscu, czujemy się tam dobrze, źle, bezpiecznie, niepewnie. Nie tyle podziwiamy okoliczności przyrody, co doświadczamy pewnych wrażeń, emocji, odczuć. Jesteśmy czujni i słyszymy każdą kroplę wody rozchodzącą się echem w ciemnej uliczce lub ponosi nas dobra atmosfera i wszystko dostrzegamy w pozytywnym świetle. Skoncentruj się na doznaniach i spróbuj przenieść je na opis miejsca akcji w książce.
• Nie przesadzaj z długością opisów – po opiniach czytelników dot. moich powieści widzę, że mało jest osób, które lubią rozwlekłe opisy miejsc akcji. Sama zresztą często je pomijam. Nakreślenie klimatu jest ważne, ale nie można przesadzać z barwnymi opisami, które spowalniają tempo fabuły.

Chcesz skonsultować swoją powieść? Zapraszam na recenzję przedwydawniczą.

Jakie miejsce akcji sprawdzi się najlepiej w powieści? To, które znasz lub to, które stworzyłeś

Pisarze kryminałów bardzo różnie podchodzą do tematu wyboru miejsca akcji. Jedni opisują miejscowości, które znają na wylot, a inni na mapie szukają interesujących miast do wykreowania własnej rzeczywistości. By oddać realizm powieści, nie wystarczy posiłkować się samym Street View z Google Maps. Wnikliwy czytelnik zauważy, że opisujesz coś, czego nie widziałeś na własne oczy. Moja rada na koniec – twórz fikcyjne miejsca albo odwiedzaj te, które zamierzasz zaprezentować czytelnikom na łamach swojej powieści.