Jak dobrze zaplanować książkę kryminalną? Plan powieści nie ogranicza kreatywności podczas pisania!

Ustrukturyzowane metody i techniki pisarskie często spotykają się z krytyką, ponieważ według niektórych obdzierają pisanie ze swobody oraz kreatywności, tworząc schematyczny proces redakcyjny. Jako pisarz kryminałów muszę się z tym nie zgodzić. Plan książki jest potrzebny, by nie przekombinować fabuły i wykreować zaskakujące zakończenie. Nie zawsze bowiem wena twórcza podpowie, jak wypełnić luki w ciągu przyczynowo-skutkowym. Dodatkowo podczas przygotowania konspektu można się doskonale pobawić wyobraźnią. Zaintrygowany? Poznaj kilka sprawdzonych wskazówek, jak dobrze zaplanować powieść lub opowiadanie.

Jak zaplanować książkę? Podcast!

Tworzenie planu powieści omówiłam również w jednym z odcinków podcastu Didaskalia Joanny Bagrij. Przesłuchaj słuchowisko, jeśli taka forma contentu bardziej do Ciebie przemawia.

Gdyby odtwarzacz się nie załadował, skorzystaj z linku:https://anchor.fm/jbagrij-pisarka/episodes/07–Jak-zaplanowa-ksik-i-przygotowa-plan-powieci–Cykl-WarsztatPisarski-e1mkgn6

7 powodów, dlaczego warto przygotować plan powieści

Powtórzę raz jeszcze: choć planowanie może kojarzyć się z czysto analitycznym, sztywnym i mało kreatywnym działaniem, zdecydowanie upraszcza cały proces pisania. Ba! Tworzenie planu to okazja do zagłębienia się w wykreowany świat, który zamierzamy przelać na papier. Jakie jeszcze osiągamy korzyści?

• Zmniejszamy ryzyko blokady pisarskiej – wiesz, o czym chcesz napisać, więc podczas stukania palcami o klawiaturę zdecydowanie rzadziej pojawia się zupełny brak pomysłu na kolejne strony powieści.
• Piszemy szybciej – praca z planem wydarzeń ułatwia relacjonowanie kolejnych wydarzeń, opisywanie scenerii, zapisywanie dialogów w książce. Nie musisz zastanawiać się, co przedstawisz czytelnikowi w kolejnym rozdziale.
• Z łatwością łączymy poszczególne wątki w spójny splot wydarzeń – prezentując bohaterów, historie z przeszłości oraz sylwetkę zbrodniarza cały czas trzeba mieć z tyłu głowy ich wpływ na zakończenie powieści. Czytelnicy nie lubią wątków pobocznych, niepowiązanych z finałem lub z postaciami. Dzięki planowi książki można łatwo spiąć wszystkie sceny w spójną całość.
• Fabuła nie ma luk – spontaniczność w pisaniu ma jeden mankament: można doprowadzić do sprzeczności w akcji. Na to szczególnie trzeba uważać w kryminałach, w których to czytelnicy sami chcą odgadnąć, jak zakończy się powieść. Wszelkie nieścisłości, niedokończone wątki rozczarowują odbiorców.
• Możemy lepiej poznać i opisać naszych bohaterów – bohaterowie w książce muszą być na tyle atrakcyjni, aby czytelnicy ich pokochali albo znienawidzili. Przemyślenie fabuły pozwala na lepsze wykreowanie postaci odgrywających znaczącą rolę w powieści.
• Właściwe pisanie rozpoczynamy naładowani pozytywnymi emocjami – kiedy już mamy przygotowany konspekt fabuły książki, nie możemy się doczekać, aż przelejemy ją na papier. Czując euforię i ten szaleńczy zapał artystyczny, nic nie jest w stanie oderwać nas od pisania.
• Zdecydowanie rzadziej czujemy zwątpienie – przemyślana akcja daje mniejsze pole do zamartwiania się nad krytyką literacką naszej książki.

Przejdźmy zatem do omówienia sposobów na planowanie książki. Zapewniam Cię, że nie będą to metody opierające się na tak sztywnych regułach jak równania matematyczne :).

Co powinien zawierać plan książki?

Plan swojej powieści potraktuj jako ramowy konspekt, a nie sztywny dokument. Spisywanie luźnych pomysłów na książkę pomaga skrystalizować koncepcję, ale jednak nie powinno Cię ograniczać. Jeśli w trakcie pisania uznasz, że konieczne są zmiany w fabule, postaciach bohaterów lub zakończeniu, wprowadź je bez wahania.

Ogólny pomysł na fabułę

Centralnym punktem planu powieści powinna być Twoja ogólna koncepcja na książkę. To od niej wszystko się przecież zaczyna – w umyśle pojawia się genialna myśl, wokół której budujesz wydarzenia, bohaterów i niespodziewany finał. Spisz cały zamysł, nie zastanawiając się nad nim zbyt długo. Poszczególne elementy uszczegółowisz w kolejnych etapach planowania książki.

*Zagadka kryminalna

W przypadku kryminałów oprócz fabuły istotna jest zagadka kryminalna, do której poprowadzisz czytelnika. O niej także pomyśl podczas tworzenia planu książki kryminalnej.

Konstrukcja książki

Zanim rozpoczniesz pisanie, przemyśl warstwę techniczną, czyli rodzaj narracji,  wprowadzenie reminiscencji, dygresje bohaterów, prolog i epilog, podział powieści na części, rozdziały (i ich długość), stosowanie datownika i inne.

Czas i miejsce akcji

Umiejscowienie fabuły w czasie i przestrzeni kształtuje cały klimat książki – stosowane słownictwo, nawyki bohaterów, metody śledcze, warstwę społeczną, relacje między bohaterami. Zanim zabierzesz się za redagowanie treści powieści, dobrze przemyśl miejsce akcji, wyobrażając sobie, jak będą przemieszczać się po nim bohaterowie. W ramach planowania możesz stworzyć mapę fikcyjnej miejscowości lub skorzystać z prawdziwego planu miasta, by jeszcze wierniej odzwierciedlić topografię terenu.

Bohaterowie

Na etapie planowania nie musisz przygotowywać szczegółowych opisów – wystarczy, że spiszesz główne postacie oraz występujące między nimi relacje. Pamiętaj o przeciwstawnych personach i ambiwalentnych charakterach. Jeśli pracujesz nad kryminałem, przemyśl także sylwetkę mordercy oraz motywy nim kierujące. Następnie, korzystając z moich wskazówek, jak stworzyć bohatera książki, stwórz dłuższe rysy charakterologiczne, które będziesz rozwijać z każdym kolejnym rozdziałem książki.

Dodatkowe informacje – powiązania historyczne, polityczne, geograficzne lub inne

W planie powieści warto także zawrzeć wszystkie dodatkowe informacje, które doprecyzują bohaterów, miejsce akcji, przebieg wydarzeń i stworzą całą otoczkę Twojej historii. Jeśli chcesz np. skorzystać ze schedy po czasach II wojny światowej, zapisz sobie, jakie dokładnie powiązania historyczne będą Cię interesować. A gdy Twój morderca stanie się naśladowcą jednego z głośnych zabójców, zanotuj, jakich danych potrzebujesz do opisów miejsc zbrodni.

Zakończenie

Kiedy pomysł powieści pojawi się w głowie, niekoniecznie wraz z nim objawi się jej zakończenie. Niemniej podczas spisywania przemyśleń na temat fabuły, warto zastanowić się nad finałem. Chociażby mgliste wyobrażenie ostatniego rozdziału lub epilogu pozwoli Ci zdecydowanie łatwiej napisać zakończenie książki.

Plan wydarzeń i ciąg przyczynowo-skutkowy

To moim zdaniem zasadniczy element planu książki. Kiedy masz już pomysł, bohaterów, miejsce akcji i wizję zakończenia, teraz musisz przemyśleć, jak po nitce do kłębka poprowadzić przez swoją powieść czytelnika. Stwórz ramowy plan wydarzeń, zapisz główne punkty, przełomowe momenty, kulminację. Nie zapomnij o chronologicznym porządku. A jeśli w trakcie akcji będziesz wracał do przeszłości, pamiętaj, aby także reminiscencje miały swój porządek. Naprawianie luk w fabule na etapie korekty sprawia sporo problemów, dlatego podczas pisania lepiej nie gubić się w wielowątkowości.

Jak zaplanować powieść? Metody i techniki

Twój plan książki może mieć dowolną postać. Ważne jest to, abyś potrafił odnaleźć się w zapiskach, rozszyfrować swoje myśli i spisane pomysły. Z doświadczenia wiem, że korzystanie ze skrótów myślowych w twórczym ferworze nie sprawdza się, ponieważ pamięć bywa zawodna i kiedy emocje opadną, można siebie samego nie rozszyfrować. Poniżej przygotowałam kilka metod planowania powieści, polecanych przez pisarzy.

Metoda płatka śniegu

To 10-etapowa technika pisania książek, stworzona przez Randiego Ingermansona. Metoda płatka śniegu stanowi dość ustrukturyzowane podejście, w którym to planowanie polega na rozbudowie pomysłu o kolejne elementy powieści – wątki główne i poboczne, bohaterów, sceny akcji, koncepcje dialogów itd. Zamysł tej techniki jest taki, że od jednego zdania, stanowiącego podsumowanie, przechodzimy płynie do właściwego pisania. Mocno przemyślana fabuła jest w ten sposób pozbawiona luk oraz nieścisłości.

Osie czasu

To jedna z moich ulubionych technik – na dużej kartce papieru rozpisuję kolejność wydarzeń. Dzięki grafom, strzałkom i powiązaniom pomiędzy punktami milowymi nie gubię się podczas opisywania zdarzeń, które nierzadko nie trafiają chronologicznie do książki. Lubię pracować na historiach z przeszłości, odkrywanych przez śledczych w toku prowadzonej sprawy. Wprowadzam też kilku narratorów, a oni nie zawsze funkcjonują w tej samej czasoprzestrzeni. Osie czasu pomagają mi zachować spójność czasową i eliminują wszelkie rozbieżności.

Mapy myśli

Kolejne uwielbiane przeze mnie narzędzie. Mapowanie stosuję na każdym etapie pisania, kiedy dopada mnie blokada twórcza lub potrzebuję wygenerować dodatkowe rozwiązania. Podczas planowania książki stanowi obowiązkową technikę – na kartce papieru mazakiem lub długopisem spisuję wszystkie pomysły, zadaję sobie do nich pytania (np. dlaczego zabójca zabija), odpowiadam na nie. Tworzę kilkanaście różnych map myśli. Oceniam je po pewnym czasie, uzupełniając o dodatkowe dopiski lub usuwając z nich to, co się jednak nie sprawdzi. Na końcu tworzę finalny graf, za pomocą którego przedstawiam główny plan kryminału.

Metoda kalendarzowa

Tworzymy kalendarz, w którym zapisujemy poszczególne sceny, wydarzenia i bohaterów biorących w nich udział. Bardzo pomocna technika, uspójniająca chronologię, pilnująca czasoprzestrzeni. Dzięki niej oszacujemy, czy dane zdarzenie może trwać cały dzień, czy jednak trochę przesadzamy z opisem rzeczywistości.

Plan scen

Niektórzy autorzy (w tym Randy Ingermanson) proponują, aby dokładnie rozpisać wszystkie sceny książki – miejsce akcji, czas, bohaterów, opis zdarzenia i inne. Taki plan powieści możesz przygotować w wordzie, excelu (wygodnie, bo mamy kolumny) lub po prostu analogowo w notesie czy na kartce papieru. Ja nie korzystam z tej metody – dla mnie jest za bardzo szczegółowa jak na etap planowania.

Planowanie książki – nie wyczerp całej kreatywności i pamiętaj o elastyczności!

Planowanie nie jest nudne ani sztywne. To jeden z najprzyjemniejszych etapów pisania książki – siedzisz z kubkiem herbaty, kawy albo czegoś mocniejszego, zastanawiając się nad losem swoich bohaterów. Puszczasz wodze fantazji, jednocześnie zapisując najważniejsze pomysły. Fajne, prawda? Plan powieści to po prostu zapiski Twojego procesu twórczego, które wykorzystasz podczas wielogodzinnej pracy nad komputerem. I nie traktuj go jak wyroczni – kiedy zmieni Ci się koncepcja na fabułę opowieści, elastycznie wprowadź zmiany. Powieść ewoluuje z każdym kolejnym napisanym przez Ciebie rozdziałem!