Dobre dialogi w kryminałach – porady pisarza, jak pisać dialogi w opowiadaniu i powieści

Podczas pisania swojej drugiej powieści kryminalnej Pogranicznik sądziłam, że po przeczytaniu miliardów stron książek beletrystycznych wiem, jak napisać dialog ciekawy i poprawny językowo. Jednak kiedy jeden z moich osobistych recenzentów zwrócił uwagę na zapis dialogu w Wordzie, postanowiłam wnikliwie przyjrzeć się temu tematowi. Okazało się, że zasady pisania dialogów odbiegają od moich oczekiwań. Musiałam wprowadzić poprawki, czego bym uniknęła, gdybym znała poprawną językowo konstrukcję. Mój błąd. Abyś go nie popełnił, przygotowałam dla Ciebie kompleksowy poradnik. Dowiedz się, jak napisać dialog w opowiadaniu, który porwie czytelnika i będzie zgodny z zasadami edytorskimi.

 

Opowiadanie z dialogiem i didaskaliami – po co zapisywać rozmowę bohaterów w książce?

Nie lubię długich opisów – zdecydowanie przemawiają do mnie dialogi w opowiadaniu, ponieważ dynamizują akcję powieści kryminalnej, pokazują sposób reakcji bohaterów, ich charakter. Dzięki nim czytelnik poznaje wykreowane postaci (sprawdź, jak stworzyć bohatera książki), utożsamia się z nimi lub ich nienawidzi. W książkach nie pojawiają się jedynie transkrypcje fikcyjnych rozmów – powieściopisarze najczęściej opatrują dialogi didaskaliami, budując napięcie i doprecyzowując kontekst wypowiedzi.

dialog przykład

 

Co to jest didaskalia? Zwyczajowo tekst poboczny (inna nazwa didaskaliów) stosowany był przez dramatopisarzy. Dodatkowe zapiski autora w dramacie stanowiły wskazówki dla reżysera, scenarzysty, scenografa, podpowiadając, gdzie rozgrywa się akcja, jak zachowują się bohaterowie, w co są ubrani itd. Pewną formę tekstu pobocznego znajdziemy również w powieściach – będą nią fragmenty treści pojawiające się w dialogach tuż za myślnikiem kończącym wypowiedź bohatera.

 

– Ciekawy dom. – Lena z zainteresowaniem rozglądała się, zatrzymując wzrok na kolejnych przedmiotach, które znajdowały się w pomieszczeniu. – Odziedziczyłeś go po rodzicach?
– Tak – odburknął policjant. Był przygotowany na ironiczne komentarze. – Nie żartuj sobie, pewnie nie lubisz takiej tandety.

Przykładowy dialog z didaskaliami w powieści Pogranicznik

 

Pisanie dialogu niektórym autorom nastręcza pewne problemy, ponieważ w książce rozmowę kilku bohaterów należy zaprezentować czytelnikowi bez zbędnych przerywników (mruknięć, chrząknięć), z odwzorowaniem mowy ciała, przyspieszając lub spowalniając tempo narracji. Ważne jest także oddanie cech psychofizycznych bohatera w sposobie mówienia, słownictwie, zwrotach, które stosuje. Dialogi w powieściach doprecyzowują postaci, zamykając je w określonych ramach.

Miejsce akcji powieści – sprawdź, jak je opisać!

 

Jak pisać dialogi, by zaciekawić czytelnika?

Sztuka stworzenia dobrego dialogu polega na tym, aby wykreować taką rozmowę, która mogłaby się odbyć w rzeczywistości. Czyli możemy tutaj mówić o przeniesieniu realnej konwersacji do wymyślonego przez nas świata. Wymiana zdań pomiędzy bohaterami powinna być naturalna i jednocześnie sprytnie wpleciona w toczącą się akcję powieści. Zwykle pisarze nie umieszczają nieistotnych rozmów, które stałyby się tzw. zapchajdziurami. Dialogi nie powinny stanowić formy retardacji (spowolnienia akcji), dlatego najczęściej tylko istotne konwersacje pojawiają się w kolejnych stronach powieści.

 

Pisanie dialogów – dobre praktyki i wskazówkijak się pisze dialog

  • Nie pisz dialogów, które nic nie wnoszą. Bohaterowie nie powinni rozmawiać o pogodzie, jeśli takie informacje nie mają znaczenia dla fabuły Twojej powieści.
  • Dopasuj język wypowiedzi do osobowości, poziomu wykształcenia, klasy społecznej itp. bohatera. Jeśli kreujesz agresywnego policjanta lub przestępcę, nie bój się używać niecenzuralnego słownictwa.
  • Unikaj zbyt patetycznego oraz potocznego słownictwa, jeśli nie odzwierciedlasz w te sposób charakteru postaci.
  • Nie umieszczaj dialogów na siłę w swoim opowiadaniu. Jeśli nie wiesz, jak Twoi bohaterowie mogliby skomentować dane wydarzenie, to po prostu tego nie rób. Odpowiednie opisy albo sposób skonstruowania narracji wszechwiedzącej lub pierwszoosobowej potrafią zdynamizować akcję powieści.
  • Opisuj, kto i co powiedział. W przypadku wielu postaci czytelnik może się nie domyślić, który z bohaterów pierwszy rozpoczął dialog.
  • Stosuj didaskalia, prezentując mowę ciała i sposób zachowania bohaterów. Nie twórz jednak zbyt rozwlekłych opisów, które wybiją czytelnika z rytmu wprowadzonego dialogu.
  • Przedstawiaj emocje, uczucia, myśli. Lubimy wkradać się do głowy powieściowych aktorów.



Jak zaplanować książkę? Sprawdź!

 

Skąd czerpać pomysły na dialog?

Każdy pisarz ma swoje sposoby na to, jak napisać opowiadanie z dialogiem. Najczęściej twórcy korzystają z własnego doświadczenia, czyli:

  • Rozmów, które prowadzą w prawdziwym świecie,
  • Tekstów zaczytanych i zasłyszanych w literaturze oraz filmie,
  • Podsłuchanych konwersacji obcych ludzi.

 

zasady pisania dialoguW proces tworzenia dialogów może się także wkraść stereotypizacja, która polega na tym, że autor na podstawie utartych przekonań i stereotypów wyobraża sobie, jak będzie się zachowywała i mówiła osoba z danego środowiska. To może być dość niebezpieczne, dlatego kreując postać oraz jej rozmowy, należy zrobić dokładne rozpoznanie, by wykreować realną wymianę zdań.

 

Przykładowe dialogi, które są ciekawe, zabawne i gotowe do zamieszczenia w książce, najczęściej usłyszymy z ust prawdziwie autentycznych osób. Jeśli podczas podróży pociągiem, w tramwaju lub w pracy wyłapiesz atrakcyjną grę słów, interesujące zestawienia wyrazów, nie bój się ich zapisać lub zapamiętać, by następnie wpleść je w treść swojej książki.

Jak zakończyć książkę? Sprawdź.

 

Jak zapisać dialog zgodnie z zasadami edytorskimi?

Na zasady pisowni dialogu natrafiłam na dwóch świetnych stronach poruszających wszystkie newralgiczne kwestie związane z poprawną polszczyzną, korektą i edytorstwem: eKoretkta24.pl oraz Językowe Dylematy. Poniższe wskazówki powstały na podstawie informacji, które znalazłam w tych serwisach.

 

Podstawowe zasady pisania dialogu – interpunkcja, pauzy, dywizy i myślniki

Zacznijmy od podstaw, czyli samego sposobu zapisu dialogu w edytorze tekstowym. Wypowiedzi bohaterów umieszczamy w treści, korzystając z tzw. pauzy dialogowej, czyli rozpoczynamy zdanie od myślnika (ewentualnie półpauzy) od nowej linii.

 

– Wyklucza pan ucieczkę?
– Tak. Stawiamy na uprowadzenie.
– Przesłuchaliście potencjalnych świadków zdarzenia?
– Rozmawialiśmy z mieszkańcami domów znajdujących się w pobliżu miejsca wypadku – nikt niczego nie widział.

Poprawnie zapisany dialog – przykład z Pogranicznika

 

Tak wygląda poprawny zapis rozmowy bohaterów w j. polskim. W literaturze anglosaskiej umieszcza się dialogi w cudzysłowie. W polskich powieściach taki sposób prezentacji konwersacji zostanie uznany za błąd.

Jak napisać prolog? Sprawdź!

 

Jak odróżnić myślnik, półpauzę i dywiz?

Pochylmy się na chwilę nad samą poziomą kreseczką. W edytorach tekstowych mamy do dyspozycji aż 3 rodzaje kresek: myślniki, półpauzy i dywizy. Każda z nich pełni nieco inną rolę.

 

  • Myślnik (pauza) – to najdłuższa pozioma kreska, spełniająca funkcję znaku międzywyrazowego, stosowana w dialogu.

 

  • Półpauza – krótsza od myślnika i dłuższa od dywizu, znak uniwersalny, który może zastępować obie kreski. Częściej stosowana jako zamiennik pauzy dialogowej. Możemy spotkać ją w książkach, internecie. Sam Word zamienia zwykły łącznik (znak – ) na półpauzę.

 

  • Dywiz (łącznik) – najkrótsza kreska służąca do zapisu złożeń, np. granica polsko-czeska. Nie jest to poprawny znak do zapisu dialogu, więc nie powinniśmy go stosować podczas prezentacji rozmowy naszych bohaterów w książce. W Wordzie dywiz wstawiamy poprzez kliknięcie przycisku minusa, czy to na klawiaturze numerycznej, czy na klawiszu obok zera.

 

Skróty klawiaturowe w Wordzie:
myślnik - ctrl + alt + num - (minus na klawiaturze numerycznej)
półpauza - ctrl + num - (minus na klawiaturze numerycznej)
dywiz - klawisz ze znakiem minus

 

Jeśli do tej pory zapisywałeś swoje dialogi poprzez kliknięcie znaku minusa, a edytor tekstowy nie zmieniał Ci tego znaku na półpauzę, musisz wprowadzić korektę w swoich dialogach. Jak zrobić to automatycznie? Skorzystaj z funkcji Zamień w Wordzie dostępnej w Narzędziach głównych.

 

myślnik półpauza dywiz

 

W polu Znajdź wstaw minus, który używałeś do tej pory w zapisie dialogów. W polu Zamień na wstaw półpauzę. Uwaga! Jeśli nie masz klawiatury numerycznej (niewielkie laptopy jej nie posiadają), skorzystaj z Wstaw -> Symbol -> Znaki specjalne. Wyszukaj półpauzę i wklej ją do opcji Zamień.

Jak napisać zakończenie książki?

 

Zasady pisania opowiadania z dialogiem z didaskaliami opisującymi sposób mówienia

Didaskalia wskazują czytelnikowi, który bohater jest autorem danej wypowiedzi. W tym celu wykorzystywane są czasowniki wyrażające mówienie, np. powiedział, odparł, odpowiedział, mruknął, wycedził, wyszeptał itd.

 

– Mają symboliczne znaczenie dla zabójcy – wtrąciła Dobrowicz.
– Możliwe, ale motywy działania sprawcy to już zasadniczo wasza działka – odpowiedział Udoński. – Ofiara nie została uduszona, kość gnykowa nie jest złamana.

Jak napisać dialog – przykłady z książki Pogranicznik.

 

Zasady zapisu takiego dialogu są w tym przypadku następujące:

1. Nie stawiamy kropki po samej wypowiedzi bohatera. Zdanie zamykamy po didaskaliach, czyli czasowniku oznaczającym mówienie i ewentualnym opisie sposobu mówienia.

2. Didaskalia rozpoczynamy małą literą od czasownika wyrażającego sposób mówienia. Imię bohatera i inne informacje powinny znaleźć się za czasownikiem.

– Czyli Radosza o wszystkim wiedział – odezwała się ze złością.

 

3. Jeśli wypowiedź bohatera chcemy zakończyć wykrzyknikiem, znakiem zapytania lub wielokropkiem, wstawiamy go po wypowiedzi bohatera, a didaskalia rozpoczynamy z małej litery.

– Czyli Radosza o wszystkim wiedział! – odezwała się ze złością.

 

4. Jeśli chcemy wtrącić didaskalia w wypowiedź bohatera jako pewnego rodzaju wtrącenie, didaskalia rozpoczynamy małą literą i oddzielamy je jedynie myślnikami od wypowiedzi bohatera. Nie stosujemy również interpunkcji, nawet jeśli wynikałoby to z zastosowanych łączników (np. że, który, aby itd.).

– Czyli Radosza wiedział – odezwała się ze złością – że przestępca grasuje w mieście.

 

5. Didaskalia opisujące sposób mówienia mogą także oddzielać dwa osobne zdania. W tym przypadku drugie zdanie rozpoczynamy po myślniku z dużej litery.

– Czyli Radosza o wszystkim wiedział – odezwała się ze złością. – Nie rozumiem, jak można w taki sposób postąpić.

 

Jak wydać książkę krok po kroku?

 

Jak zapisać dialog w opowiadaniu z didaskaliami opisującymi tło dialogowe?

W dialogach pojawiają się także informacje, które prezentują tło dialogowe – kto, w jaki sposób, w jakiej sytuacji, w jakich okolicznościach prowadzi rozmowę. Ja bardzo często stosuję ten typ didaskaliów do opisania mowy ciała oraz sprecyzowania czytelnikowi kontekstu dialogu. W tym przypadku obowiązują nieco inne zasady zapisywania wypowiedzi bohaterów.

 

Interpunkcja w dialogach opisujących tło dialogowe:

1. Wypowiedź bohatera kończymy znakiem interpunkcyjnym (kropką, znakiem zapytania, wykrzyknikiem, wielokropkiem), a didaskalia rozpoczynamy z wielkiej litery i kończymy kropką.

2. Na początku kolejnego zdania pojawiającego się, czy to w didaskaliach, czy po myślniku stawiamy wielką literę.

3. Jeśli w didaskaliach pojawia się „nazwa postaci”, która jest autorem wypowiedzi, stawiamy ją przed czasownikiem (odwrotnie niż w didaskaliach opisujących sposób mówienia).

– Co w naszej sytuacji nie wchodzi w grę. – Koszycki dopisywał w swoim notesie informacje uzupełniające raport z sekcji zwłok.

4. Jeśli po didaskaliach chcemy wprowadzić kolejną wypowiedź bohatera, stawiamy myślnik i po nim rozpoczynamy nowe zdanie.

– Co w naszej sytuacji nie wchodzi w grę. – Koszycki dopisywał w swoim notesie informacje uzupełniające raport z sekcji zwłok. – Zabójca mógł wiedzieć o gorszej dyspozycji Czarki?

 

5. Gdy wprowadzamy didaskalia opisujące sposób mówienia, stawiamy po nich dwukropek, a wypowiedź bohatera rozpoczynamy po myślniku wielką literą.

– Co w naszej sytuacji nie wchodzi w grę. – Koszycki dopisywał w swoim notesie informacje uzupełniające raport z sekcji zwłok. Dodał: – Zabójca mógł wiedzieć o gorszej dyspozycji Czarki?

 

Jak zapisać dialog w opowiadaniu – podsumowanie

Poprawna interpunkcja w dialogach zależy tak naprawdę od tego, jaki rodzaj didaskaliów stosujemy. Dlatego już podczas zapisywania wypowiedzi bohatera warto zastanowić się, czy stawiamy czasownik wskazujący na sposób mówienia, czy po prostu opisujemy zachowania i reakcje naszej fikcyjnej postaci.

 

Jak zapisać dialog – ćwiczenia

Korzystając z powyższych wskazówek, spróbuj znaleźć 6 edytorskich błędów w poniższym dialogu.

 

– Cześć Zenek, jak się dzisiaj masz? – Antoni krzyknął, podchodząc do drewnianego płotu.
– Nie najlepiej. Boli mnie ząb. – odpowiedział zmartwiony mężczyzna. Kontynuował – A co słychać u ciebie?
– Kupiłem ostatnio nową kanapę. Wydałem na nią fortunę! – uśmiechnął się z grymasem na twarzy.
– A, wiem. Kaśka mówiła, – odparł Zenek, łapiąc się za policzek – że widziała cię w sklepie meblowym.
– Tak? – Zapytał zaskoczony. – Ja jej nie widziałem.

 

Udało się? 🙂 Pochwal się swoją spostrzegawczością w komentarzu!

Najlepsze ćwiczenia na tworzenie i zapisywanie dialogów to nic innego jak ich pisanie. Jeśli masz wątpliwości dotyczące poprawnej interpunkcji lub kwestii redakcyjnych, skorzystaj z pomocy profesjonalnego korektora albo umów się ze mną na recenzję przedwydawniczą.

 

Dialogi w opowiadaniach i powieściach – porwij czytelnika, pamiętając o poprawnej interpunkcji!

opowiadanie z dialogiem

Dobre dialogi spełniają kilka funkcji: dodają dynamiki akcji powieści, przemycają istotne informacje dotyczące intrygi kryminalnej lub fabuły opowiadania, odzwierciedlają osobowość postaci. Chwytliwe rozmówki, gry słów, ciekawe sformułowania zaczerpniesz z rozmów, które toczą się w realnym świecie. Przy ich zapisie w edytorze tekstowym pamiętaj o kwestiach edytorskich, pauzach, myślnikach i poprawnej interpunkcji, aby twór utwór był nie tylko porywający dla czytelnika, ale także doskonały pod względem językowym dla osoby dokonującej korekty tekstu.