Talent pisarski – potrzebujesz go, by napisać świetną powieść? Cała prawda o zdolnościach do pisania książek

11 kwietnia 2024/Jak zostać pisarzem?

Aktualizacja: 19 kwietnia 2024

Każdy z nas ma pewne wrodzone predyspozycje, które ułatwiają realizację określonych działań. Jeden jest wysoki i nadaje się do gry w siatkówkę, a inny posiada wyobraźnię przestrzenną umożliwiającą projektowanie wielopiętrowych budynków. Nie inaczej jest w przypadku pisania książek, gdzie główną rolę potrafi grać talent pisarski. Ale czy na pewno wyjątkowe uzdolnienia są nam potrzebne, by opowiadać i spisywać swoje historie? A może dobra powieść to zasługa ciężkiej pracy, wytrwałości, a nie enigmatycznych i wpojonych w nasze DNA zdolności pisarskich? Przejdźmy zatem wspólnie przez ten temat i zgłębmy tajemnice talentu do pisania.

Talent do pisania książek – podcast!

O talencie i zdolnościach literackich opowiadam również w 27 odcinku podcastu Didaskalia Joanny Bagrij. Przesłuchaj, jeśli nie masz czasu na czytanie wpisu.

Gdyby odtwarzacz się nie załadował, skorzystaj z linku: https://podcasters.spotify.com/pod/show/jbagrij-pisarka/episodes/27–Talent-pisarski—czy-faktycznie-pomaga-w-pisaniu-ksiek–Cykl-zyciaPisarza-e2ic4cj

Czym jest talent pisarski?

Na początku pochylmy się nad definicją talentu.

Według Słownika języka polskiego PWN jest to po prostu wybitne uzdolnienie do czegoś. Czasami tym wyrażeniem określa się również osobę obdarzoną wybitnymi zdolnościami.
Z kolei w Wikipedii znajdziemy nieco bardziej rozbudowane wyjaśnienie uzdolnienia (talentu), którym są wrodzone predyspozycje w wybranej dziedzinie (intelektualnej, ruchowej lub artystycznej) przejawiające się wysokim stopniem sprawności lub zdolnością do szybkiego uczenia się jej.

Obie definicje podkreślają wybitność lub ponadprzeciętność w sprawności w danym obszarze, czego często do końca nie można zmierzyć w sposób obiektywny. Oczywiście istnieją testy psychologiczne badające inteligencję i uzdolnienia w poszczególnych dziedzinach, ale nie wszystkie rodzaje zdolności można sprawdzić w jednym, prostym i łatwo porównywalnym badaniu.

Co to jest talent pisarski w odniesieniu do powyższych definicji?

Talent pisarski można określić mianem predyspozycji i łatwości do pisania książek, a konkretnie tworzenia historii, spisywania jej, płynnego operowania słowem, łączenia wyrazów w zdania. Talent do pisania książek to moim zdaniem połączenie 2 uzdolnień – językowych (lingwistycznych) i literackich. Czemu to podkreślam?

Zdolności pisarskie to nie tylko sprawność w redagowaniu tekstu, tworzeniu kolejnych akapitów, wplatanie w nie związków frazeologicznych, idiomów, pięknych porównań czy bezbłędność w zakresie ortografii i interpunkcji.
To również umiejętność kreacji wymyślonej rzeczywistości, opisywania miejsca akcji powieści, snucia historii, przelewania emocji na papier.
Dobrze też, jak do tego wszystkiego dojdzie umiejętność obserwacji, wnikliwość psychologiczna co do oceny zachowań ludzi oraz ogólna ciekawość poznawcza.

Czym są predyspozycje i wrodzone zdolności pisarskie?

Pójdźmy jeszcze o krok dalej i zastanówmy się nad predyspozycjami i wrodzonymi zdolnościami do pisania. Jak należy je rozumieć? Uprościłabym to do tego, że z pewnych względów w naszym mózgu lepiej wykształciły się określone obszary, pozwalające nam sprawniej operować wyobraźnią, zapamiętywać nowe słowa, składać je w zdania, a następnie spisywać w całość. Czasem te predyspozycje są wrodzone, czasem wyuczone, a najczęściej to wypadkowa tych dwóch rzeczy. Często słyszy się, że ktoś miał talent i go zmarnował, a sprowadza się to po prostu do tego, że nie rozwijał swoich zdolności i w porównaniu do innych, którzy nad nimi pracowali, został na takim samym poziomie sprawności.

Podsumowując ten przydługi wstęp o definicjach, talent do pisania książek to zdolność, łatwość, pewien dodatkowy dopalacz (podobnie jak wena twórcza), który ułatwia tworzenie historii, redagowanie, po prostu pisanie powieści.

Po czym poznać talent do pisania? Jak rozpoznać zdolności pisarskie?

Czasami trudno samodzielnie ocenić, czy ma się do czegoś talent, czy nie. Wiadomo, że w ocenie własnych predyspozycji, cech czy umiejętności nie jesteśmy obiektywni. Wyceniamy się nisko albo egoistycznie wysoko. Po czym poznać talent pisarski?

Nie masz problemu z pisaniem krótszych czy dłuższych form, od razu płynnie przelewasz myśli na papier w logiczne, spójne i poprawnie językowo zdania.
Podczas pisania swobodnie operujesz związkami frazeologicznymi, idiomami, zwykle „nie brakuje Ci słów”, potrafisz wymyślić różne synonimy, przekształcić zdania.
Potrafisz ubrać w słowa swoje myśli.
Bez trudu idzie ci opisanie tego, co widzisz, doświadczasz, co po kolei należy zrobić.
Nie zastanawiasz się zbyt długo, jak zacząć tekst. Sprawdź, jak napisać prolog.
Radzisz sobie z zasadami języka polskiego, nawet jeśli nie skończyłeś filologii, intuicyjnie czujesz, które zdanie jest lepsze w odbiorze.
Dobrze operujesz kontekstem – potrafisz dobrać epitety, wyrażenia, słowa adekwatne do opisywanej sceny, rzeczy.
Lubisz rozmyślać, tworzyć historie lub nawet je opowiadać.
Rozwijasz historię bohaterów, których tworzysz, rozumiesz ich, widzisz w wyobraźni, stają się dla ciebie prawdziwymi osobami. Sprawdź też, jak stworzyć bohatera powieści.
Umiesz nazwać i opisać emocje, które Ci towarzyszą lub osobom, które je w Twojej obecności wyrażają.
Obserwujesz innych, przyrodę, świat, rzeczywistość i umiesz stawiać trafne obserwacje.
Bez problemu rozumiesz to, co czytasz (chodzi o ogólne zrozumienie tekstu, wiadomo, że czytając literaturę fachową, wiedzę nie z naszej dziedziny trzeba nowe informacje przyswoić).
Zastanawiasz się nad tym, co czytasz, interpretujesz, czasem szukasz drugiego dna.
Wpadasz we flow pisarskie i piszesz bez opamiętania!

Oczywiście powyższe przykładowe symptomy czy cechy talentu do pisania nie objawiają się zawsze – każdy ma gorszy dzień, znajduje się w słabszej kondycji intelektualnej, psychicznej czy fizycznej, ale to nie oznacza braku zdolności pisarskich. Czasem zdarza się brak mocy i jest to zupełnie normalne.

Sprawdź też, jak zaplanować książkę.

Test Stephena Kinga na rozpoznanie zdolności pisarskich

Na jednym z blogów (www.tytkowska.pl) znalazłam ciekawy test Stephena Kinga pomagający rozpoznać talent literacki. King pisze tak:

Kiedy znajdujemy coś, do czego mamy talent, robimy to (cokolwiek to jest), póki nie zaczną nam krwawić palce bądź oczy nie zamkną się same. Nawet gdy nikt nie słucha (ani nie czyta czy ogląda), każda próba zmienia się w brawurowy występ, bo jako twórcy jesteśmy szczęśliwi, może nawet bliscy ekstazy.

Źródło: Stephen King, Jak pisać. Pamiętnik rzemieślnika

W ten sposób King stwierdza po prostu, że talent do pisania pomaga zatracić się w tworzeniu własnej opowieści, jej spisywaniu. Nie przejmujemy się wtedy krytyką książki, niedociągnięciami fabuły i jesteśmy szczęśliwi. Jeśli tak masz, to zdałeś test i teraz po prostu możesz rozwijać zdolności do pisania :).

Talent literacki a pisanie książek – mity i fakty

Przejdziemy teraz przez kilka utartych stwierdzeń dot. zdolności do pisania książek.

Czy zdolności pisarskie wystarczą, by odnieść sukces pisarski?

Nie. Nie wystarczą. Dlaczego? Bo pisanie książek to naprawdę ciężka i wytrwała praca, a predyspozycje pisarskie mogą jedynie tę pracę ułatwić, ale nie gwarantują sukcesu. Przy tak rozbudowanym i wieloetapowym projekcie jak tworzenie powieści liczy się też wytrwałość, dobra organizacja czasu, przezwyciężanie chwil zwątpienia, a następnie cierpliwość podczas wysyłania propozycji wydawniczej i poszukiwania wydawcy. To, że jesteś uzdolniony literacko, nie oznacza, że staniesz się poczytnym pisarzem. W tym celu musisz podejmować określone działania i po prostu pracować nad książką, warsztatem pisarskim, umiejętnością opowiadania ciekawych historii.

Czy można pisać dobre książki bez uzdolnień pisarskich?

Myślę, że tak. Pisania uczymy się w szkole jako jednej z podstawowych umiejętności, a jeśli czytamy dużo, to też zdolność do operowania słowem nabywamy poprzez literaturę. Bez talentu przygotowanie książki może iść nieco oporniej albo finalnie powieść nie będzie super świetna i wybitna, ale czytelnicy mogą ją polubić i z chęcią czytać. Jeśli jednak pisanie to Twoja pasja i będziesz poświęcać jej dużo czasu, wypracujesz swój styl. Brak predyspozycji może zrównoważyć ciężka praca. Na jednym z blogów (paulinakierzek.com) znalazłam takie stwierdzenie Haruki Murakami:

Z pisaniem jest tak, że albo ma się wrodzony talent, albo człowiek desperacko się stara i w końcu się nauczy. Nie ma innej możliwości.

Przyjęło się też, że pisanie książek to szuka artystyczna, którą mogą zajmować się tylko natchnieni artyści, posiadający wyjątkowy dar, uzdolnienie pisarskie. Jest to jednak rzemiosło jak każde inne, a poprawnego składania słów w zdania można się po prostu wyuczyć.

Sprawdź, jak prowadzić pamiętnik. To może Ci pomóc w pisaniu książek.

Czy talent literacki można zmarnować?

Może nie zmarnować, ale utracić jego potencjał, czy raczej tego potencjału nie wykorzystywać. Często jest tak, że ktoś jest uzdolniony plastycznie, a w ogóle nie interesuje go malowanie obrazów. Co z tego, że w kilka minut wyczaruje arcydzieło, skoro to nie sprawia mu frajdy. W wielu z nas tkwią też ukryte talenty, których być może nigdy w żaden sposób nie wykorzystamy.

Czy osoby uzdolnione literacko nie miewają kryzysów ani braku weny?

Oj miewają, miewają. Jak wspomniałam wcześniej, predyspozycje do pisania ułatwiają przygotowanie tekstu, ale nie mają wpływu na pojawienie się blokady twórczej, syndromu pustej kartki czy załamania spowodowanego np. negatywną recenzją. Jeśli jesteś pewien swoich umiejętności, wierzysz we własne możliwości, łatwiej będzie Ci przejść przez chwile zwątpienia, ale i tak mogą się w jakimś momencie Twojej drogi pisarskiej pojawić.

Czy talent to dar, którego nie muszę rozwijać?

Tak łatwo to nie ma :). Pełen potencjał predyspozycji do pisania wykorzystasz tylko dzięki temu, że będziesz doskonalił swój warsztat pisarski. Szczegóły podaję w kolejnym akapicie.

Jak rozwijać zdolności i predyspozycje pisarskie?

Rozwijanie talentu pisarskiego polega na ciągłej pracy nad swoim warsztatem pisarskim. Udoskonalać można się w różnych obszarach: znajomości zasad j. polskiego, umiejętności pisania ciekawych dialogów, opisywania emocji bohaterów czy prowadzenia wszystkich wątków do zaskakującego finału. Jeśli chcesz zwiększyć potencjał swoich zdolności do pisania, skorzystaj z poniższych wskazówek.

Czytaj różne książki, takie, które Ci pasują i przy których dodatkowo fajnie spędzisz czas.
Pisz, pisz i jeszcze raz pisz. Nabieraj biegłości, korzystaj z różnych zabiegów stylistycznych, eksperymentuj ze słowem.
Zapoznawaj się z recenzjami swoich i innych książek. Sprawdź, co podoba się czytelnikom, a co nie w danym gatunku, typie powieści.
Poproś o feedback, niekoniecznie muszą to być konsultacje czy recenzja przedwydawnicza, ale swój maszynopis możesz dać do oceny zaufanej osobie, która wystawi Ci szczerą opinię.
Ucz się na własnych i cudzych błędach. Notuj sobie to, czego nie możesz zapamiętać, a potem podczas pisania wracaj do tej ściągawki.
Wprowadź ćwiczenia na wzbogacenie słownictwa, a czasem zajrzyj do słownika, by poznać jakieś nowe słowo.
Dbaj o swój tekst, bądź dokładny, usuwaj literówki i wprowadź autokorektę.
Pracuj nad koncepcją książki, rozwijaj pomysł, przemyśl bohaterów, ich kreacje, osobowość.
Nie bój się kasowania tego, co już napisałeś. Tak to już jest, że nie wszystko, co wystukasz na klawiaturze, znajdzie się w finalnej wersji tekstu. Zaakceptuj to i nie przejmuj się, że coś trzeba będzie usunąć.
Spójrz na swój tekst oczami siebie – czytelnika. Zastanów się, czy tak rozbudowane opisy Tobie samemu by się spodobały.

Oczywiście nie jest to zamknięta lista wskazówek, zebrałam takie najprostsze, podstawowe, które mogą naprawę świetnie przełożyć się na rozwój Twojego warsztatu pisarskiego. Myślę, że szczególnie pomocne będą pierwsze dwie, bez nich ani rusz, gdy myślisz o doskonaleniu swoich umiejętności!

Chcesz pisać? To pisz! Niepotrzebny Ci talent pisarski!

Jeśli przed rozpoczęciem pisania własnej książki powstrzymuje Cię myśl, czy masz wybitne zdolności i predyspozycje pisarskie, od razu wyrzuć te wątpliwości ze swojej głowy! Siadaj przed komputerem, kartką papieru i łącz wyrazy w zdania, zastanawiaj się nad nimi, kreśl, przepisuj, twórz na nowo. Pisania jak wszystkiego można się wyuczyć, a talent i tzw. lekkie pióro może przyjść po prostu z czasem.

Źródła i dodatkowe informacje: