Jak zrobić research do książki i zebrać materiały do swojej powieści? Wskazówki!

Aktualizacja: 20 listopada 2024

Do pisania książki trzeba się przygotować – znaleźć materiały i informacje, które chcemy poruszyć lub zaprezentować w powieści. W zależności od gatunku ten etap będzie bardziej lub mniej wymagający i może pochłonąć więcej czasu niż właściwe pisanie. Dotarcie do konkretnych danych czy wiedzy wcale nie jest takie łatwe. Ale spróbuję Ci ten proces ułatwić, dzieląc się swoimi wskazówkami i poradami. Sprawdź, jak przeprowadzić research podczas pisania książki, z jakich źródeł korzystać i jak umiejętnie tworzyć fikcję literacką, gdy dokładnych informacji brakuje.

Research podczas pisania książki – podcast!

Temat zbierania materiałów do książki i przeprowadzania researchu omawiam w jednym z odcinków podcastu Didaskalia Joanny Bagrij. Posłuchaj, jak krok po kroku dotrzeć do interesujących cię danych i informacji.

Gdyby odtwarzacz się nie załadował, skorzystaj z linku: https://creators.spotify.com/pod/show/jbagrij-pisarka/episodes/34–Research-podczas-pisania-ksiki–jak-zebra-materiay-do-powieci–Cykl-WarsztatPisarski-e2r9593/a-abl1t9c

Na czym polega research do książki?

Research przeprowadzany podczas pisania książki to nic innego jak poszukiwanie informacji, przyswajanie wiedzy i zbieranie materiałów niezbędnych do opracowania spójnej i logicznej fabuły. Czasem potrzebny jest do przygotowania całej historii, np. podczas  pisania powieści biograficznej, opartej na prawdziwych wydarzeniach, reportażu, o pozycji naukowej nie wspominając. Czasem dotyczy pojedynczych wątków, elementów, które poruszamy w powieści beletrystycznej.

W tym wpisie skoncentrujemy się na przygotowaniu researchu do książki fabularnej, opartej głównie na wydarzeniach fikcyjnych i wyobraźni pisarza, czyli jak to się określa w j. angielskim powieści non-fiction.

Etapy researchu podczas pisania

W przypadku powieści beletrystycznych research pojawia się na różnych etapach pisania książki. Najczęściej przeprowadza się go podczas tworzenia pomysłu na powieść, a następnie robimy go już podczas pisania, gdy chcemy opowiedzieć o jakimś zagadnieniu, w obszarze którego musimy się doedukować.

Najczęściej cały proces wygląda w uproszczeniu następująco:

• Uświadomienie sobie, że czegoś nie wiemy i potrzebujemy się tego dowiedzieć,
• Poszukiwanie informacji,
• Wybór źródeł, sprawdzanie wiarygodności informacji,
• Przyswajanie nowej wiedzy, porządkowanie materiałów,
• Opisanie danego zagadnienia w książce.

Research wiąże się trochę z nauką, a przynajmniej poznawaniem nowych zagadnień, więc może przypominać proces uczenia się znany nam ze szkoły, studiów. Bo aby opisać coś, czego nie wiemy, musimy najpierw znaleźć informacje, zrozumieć je, przetworzyć i opowiedzieć o nich na swój własny sposób.

Czego może dotyczyć research podczas pisania książki?

• Miejsca akcji powieści, które zamierzamy opisać
• Wydarzeń historycznych, do których się odwołujemy lub na których opieramy fabułę
• Biografii postaci historycznej, którą opisujemy
• Legend, historii i mitów, na których opieramy fabułę
• Fauny i flory
• Uwarunkowań społecznych, geopolitycznych
• Specyfiki danego kręgu kulturowego, sposobu zachowania i działania ludzi o różnych narodowościach, żyjących w różnych kulturach
• Charakterystyki danego zawodu, pracy
• Sposobu zachowania i reagowania na różne sytuacje, których sami nie doświadczyliśmy (np. ekstremalne sytuacje strachu i zagrożenia), co pomoże nam opisać emocje w książce
• Słownictwa typowego dla danej grupy społecznej, którym chcemy się posłużyć
• Szczegółów „technicznych” charakterystycznych dla danego typu książki, powieści, np. w przypadku kryminałów sposobu przeprowadzania sekcji zwłok, czasu rozkładu ciała, sposobu działania substancji toksycznych
• Sposobu działania sprzętów, maszyn, urządzeń
• Marek produktów, samochodów, na które chcemy zwrócić uwagę w książce
• I każdego innego zagadnienia, o którym nie mamy pojęcia, a które chcemy opisać w książce

Dlaczego warto zrobić research do książki?

W przypadku książek opartych na prawdziwych wydarzeniach lub opisujących prawdziwe postaci zebranie wiarygodnych materiałów jest konieczne – nie uciekniemy od tego, jeśli chcemy opisać wiernie to, co się wydarzyło. Natomiast w powieściach beletrystycznych research też jest potrzebny, ponieważ uwiarygadnia i urzeczywistnia fikcyjną fabułę, sprawia, że czytelnik wtapia się w świat przedstawiony i czuje, że opisane wydarzenia mógłby mieć miejsce w rzeczywistości. Dodatkowo pamiętaj też, że część czytelników ma oko do szczegółów i jeśli się na czymś zna, a ty opiszesz to niepoprawnie, zaraz zostanie Ci to wytknięte.

Oczywiście jako pisarz możesz korzystać z fikcji literackiej i nie zawsze musisz opisać daną rzecz czy wydarzenie zgodnie z prawdą, ale wtedy najlepiej zaznacz w posłowiu, że zrobiłeś to umyślnie. Czytelnicy lubią, gdy autor odrobi pracę domową i zrobi porządny research.

Sprawdź też, jak zakończyć książkę.

Czy do każdej książki trzeba przeprowadzić research?

Nie, w co najmniej 3 przypadkach możesz go sobie odpuścić.

• Jeśli piszesz książki z gatunku fantasy, możesz dać się ponieść kreatywności i zbudować wszystko od zera.
• Jesteś ekspertem w temacie, który opisujesz i wszystkie zagadnienia już dawno zgłębiłeś.
• Piszesz powieść autobiograficzną, opartą na swoich przeżyciach, doświadczeniach, przemyśleniach.

Jak przeprowadzić research podczas pisania książki? Wskazówki

Przygotowałam dla Ciebie kilka sprawdzonych wskazówek, jak zrobić research do książki. Zaczniemy od źródeł informacji, następnie przejdziemy przez nabywanie własnych doświadczeń, porządkowanie informacji oraz ich wykorzystanie w powieści.

Źródła materiałów do książki – gdzie szukać informacji?

Poniżej lista źródeł, w których możesz znaleźć interesujące Cię informacje. I tutaj znów ich wybór zależy od typu książki, którą piszesz, oraz dostępności materiałów. Pamiętaj też, że research do powieści czasem przebiega nieświadomie – gdy oglądasz film fabularny, jakieś ciekawostki mogą wpaść do Twojej głowy.

• Internet, a dokładnie wyszukiwarki internetowe dające dostęp do miliardów stron, blogów, serwisów internetowych
• Książki naukowe i beletrystyczne
• Bazy opracowań naukowych, biblioteki
• Podręczniki, encyklopedie
• Filmy fabularne i dokumentalne
• Albumy i kroniki, przedstawiające życie w danym okresie, w danym miejscu
• Podcasty prowadzone przez ekspertów, znawców w danej dziedzinie
• Akta spraw
• Kroniki policyjne
• Archiwalne wydania gazet, dzienniki, artykuły
• Rozmowy z ekspertami
• Rozmowy z bliskimi i znajomymi
• Rozmowy z lokalsami, świadkami wydarzeń, a czasem też przypadkowo spotkanymi ludźmi
• Dane z ankiet, analiz rynkowych, badań, statystyk

Sprawdź też, jak wrócić do pisania po dłuższej przerwie.

Research do książki poprzez tworzenie własnych doświadczeń

Research do książki może polegać na tworzeniu własnych doświadczeń, by poczuć towarzyszące im emocje, uczucia i następnie je opisać. Nie zachęcam oczywiście do brania udziału w ekstremalnych sytuacjach, zagrażających życiu i zdrowiu, ale nabywaniu nowych przeżyć, które są bezpieczne i z którymi czujemy się komfortowo. Nie robimy niczego ponad nasze siły i możliwości!

• Gotowanie potraw, które chcemy opisać
• Pojechanie do miejsc, które opisujemy
• Poznanie emocji towarzyszących naszym bohaterom, wczuwanie się w nie, jeśli sami nie możemy ich doświadczyć
• Próbowanie nowych sportów, aktywności, sztuk walki
• Nabywanie umiejętności, które ma nasz bohater (np. strzelanie, jeżdżenie konno)

Przetwarzanie i organizacja zgromadzonych materiałów

To, czego się dowiemy podczas researchu, przetwarzamy i przyswajamy, upewniamy się, że dobrze zrozumieliśmy temat. Polecam zrobić sobie krótką notatkę, jeśli temat nie jest obszerny, i koniecznie uporządkować zgromadzone materiały. Możemy je przechowywać w sposób tradycyjny – wydruki, zapiski w teczkach, skoroszytach lub elektroniczny. Oczywiście wszystko zależy od formy i rodzaju materiałów. Pamiętaj jednak, aby utrzymywać względny porządek w notatkach, zapisywać, gdzie co jest, aby na późniejszych etapach pisania czy sprawdzania książki z łatwością do nich wrócić.

W organizacji materiałów pomagają m.in. mapy myśli.

Wykorzystanie zgromadzonych informacji w książce

I na sam koniec przechodzimy do przedstawienia informacji zdobytych podczas researchu w naszej książce.

• Przetwarzamy to, czego się dowiedzieliśmy na narrację lub dialogi bohaterów.
• Dopasowujemy do stylu książki, wypowiedzi bohatera.
• Upraszczamy wszystkie skomplikowane teorie, wychodząc z założenia, że czytelnik również spotka się z nią po raz pierwszy.
• Wybieramy, czy jedynie wzmiankujemy o danej rzeczy, czy opisujemy ją dogłębnie – tu decyzję pozostawiam Tobie. Podczas researchu możesz przeczytać książkę, by się czegoś nauczyć, zrozumieć, jak coś działa, a następnie opisać doświadczenia i odczucia w kilku zdaniach, by wiernie oddać działanie tej rzeczy. Czasem opis będzie jednak wymagał kilku stron do zaprezentowania tematu.

Dobre praktyki dot. zebranych materiałów po zakończeniu pisania książki

I na koniec mam dla Ciebie ostatnią wskazówkę dot. researchu podczas pisania książki – nie wyrzucaj zgromadzonych materiałów po zakończeniu swojej powieści. One mogą Ci się jeszcze przydać np.:

• Podczas pisania kolejnej książki z serii,
• Do przypomnienia informacji, by dobrze zaprezentować się w wywiadzie,
• Do weryfikacji źródeł i informacji, gdy czytelnik zarzuci opisanie nieprawdziwych wydarzeń i faktów.

Raz jeszcze wrócę do organizacji materiałów – zbierz je do teczek lub folderów na dysku, opisz odpowiednio, abyś później nie miał problemów z odnalezieniem interesujących Cię zagadnień. Zachowuj też swoje osobiste notatki dot. wplecenia zdobytych informacji w fabułę książki – one również mogą Ci się przydać i przypomnieć Ci, jaką miałeś koncepcję. Nasze myśli i pomysły bywają przecież ulotne.

Jak zrobić research do książki – podsumowanie

Research do książki jest jednym z elementów procesu pisarskiego. Możesz go nie lubić, może być bardzo wymagający i czasochłonny, ale często jest niezbędny, aby stworzyć klimat powieści. Najlepiej oczywiście opisywać to, co wiemy i na czym się znamy, ale kreacja bohaterów i fabuły może wymagać zgłębienia nowej wiedzy i dotarcia do nowych informacji. Korzystaj z różnych źródeł, sprawdzaj ich wiarygodność, porządkuj materiały, a następnie umiejętnie wplataj zdobyte informacje do swojej książki. Niech dzięki temu stanie się lepsza!