Jak budować relacje między bohaterami w książce? Tworzenie chemii i napięcia między postaciami powieści

Aktualizacja: 11 października 2025

Bohaterowie są istotnym elementem fabuły książki. Nierzadko stanowią centralną oś historii, a ich losy, perypetie i związki utrzymują czytelnika w napięciu. I to właśnie tym ostatnim – więziom między postaciami powieści – przyjrzymy się bliżej w niniejszym artykule. Jak budować relacje w książce, tworzyć chemię między bohaterami i utrzymywać dynamikę poszczególnych znajomości? Jak przedstawiać i związki romantyczne lub partnerskie? W jaki sposób ukazać konflikt lub zmianę w stosunkach? Poznaj wskazówki i porady, dzięki którym nadasz pikanterii relacjom między bohaterami swojej powieści.

 

Jak opisywać relacje między bohaterami książki? Podcast!

Tworzenia więzi między bohaterami w książce omawiam również w 45 odcinku podcastu Didaskalia Joanny Bagrij. Posłuchaj o moich doświadczeniach związanych z budowaniem relacji i napięcia między postaciami powieści.

Gdyby odtwarzacz się nie załadował, skorzystaj z linku: https://creators.spotify.com/pod/profile/jbagrij-pisarka/episodes/45–Relacje-midzy-bohaterami-w-ksice–jak-budowa-napicie-w-powieci–Cykl-WarsztatPisarski-e39d156/a-ac72e7a

 

Dlaczego relacje między bohaterami to ważny element fabuły książki?

O ile nie piszesz książki mającej postać monologu, który koncentruje się na przemyśleniach jednej postaci, bez wzmianek o innych ludziach, twoja opowieść będzie nasączona różnymi relacjami. Bez nich nie da się funkcjonować w prawdziwym życiu, więc i w powieści pojawią się w sposób naturalny. Jeśli je dobrze przemyślisz i zaprojektujesz, możesz wykorzystać je jako wabik na czytelnika, element, który nie pozwoli oderwać się od lektury.

 

Znaczenie więzi i związków w książkach

• Ukazują cechy bohaterów, to, jak reagują w sytuacjach społecznych, jak się zachowują.
• Pokazują przemianę bohatera.
• Stanowią motywację do działania (np. ratowanie ukochanej osoby).
• Wpływają na fabułę – mogą spowolnić akcję książki i stanowić element tonujący emocje czytelnika, wprowadzający retardacje.
• Tworzą motyw tzw. małego świata i sieci powiązań, każdy każdego zna lub zna kogoś, kto go zna.
• Nasycają książkę emocjami, uczuciami.
• Ich rozwój i dynamika może stanowić główny wątek powieści.

Rodzaje relacji międzyludzkich w książkach

W zależności od gatunku książki, pomysłu na powieść, problemów, które chcesz poruszyć, możesz skupić się na rozwijaniu poniższych typów relacji między bohaterami powieści.

• Związki romantyczne – opierają się na pokazaniu wzajemnego napięcia, przyciągania między bohaterami, czasami smutku, tęsknoty i nieustannego marzenia o byciu razem. Możesz zaprojektować pierwsze miłości, relacje oparte na zdradzie, przełomy w długoletnich związkach. Oczywiście w kształtowaniu tego typu relacji nierzadko przeszkadzają inni bohaterowie lub nieoczekiwane wydarzenia.
• Relacje przyjacielskie – silne, mocne więzi między bohaterami oparte na wzajemnym zaufaniu, poczuciu bliskości, przekonaniu, że jest gdzieś ktoś, na kogo zawsze można liczyć i na kim można polegać. Tu też możemy opisywać kryzysy, przełomy albo zmianę przyjacielskiej relacji w uczucie romantyczne.
• Relacje rodzinne – do dyspozycji jest całe spektrum więzi, nad którymi można się pochylić, np. relacja między rodzicem a dzieckiem, rodzeństwem, dziadkami a wnukami, dalszą rodziną, kuzynostwem, toksycznym rodzicem, nastolatkami.
  • Opisując je, warto poruszać wątki różnic pokoleniowych, buntu dzieci, wzajemnej niechęci między członkami rodziny, poczucia braku autorytetu, patologicznych zachowań kształtujących dzieci, ich psychikę.
  • Jak najbardziej przydadzą się tutaj przełomy i typowe dla wszystkich filmów rodzinnych gładkie sposoby rozwiązania konfliktów, pojednanie po wspólnie rozwikłanym problemie.
  • Tutaj także warto zahaczyć o temat wsparcia między najbliższymi.
• Relacje zawodowe – do opisania są np. romanse biurowe, patologiczne zachowania przełożonych, niezdrowa rywalizacja między współpracownikami, ale i wzajemne wsparcie i „trzymanie sztamy”.
• Relacje antygonistyczne – zachodzą między głównym bohaterem (najczęściej pozytywną postacią), nazywaną protagonistą, a jego „odwiecznym wrogiem”, antagonistą. Tego typu relacje są główną osią historii o superbohaterach. Superman, Batman czy Kapitan Ameryka miał w końcu swojego głównego przeciwnika, z którymi konfrontował się przez całe swoje życie.

 

 

Oczywiście i w życiu, i w książce relacje nie są jednowymiarowe – w rodzinie możemy mieć bliską osobę, z którą tworzymy również więź przyjacielską, a w pracy również zdarzają się i związki antagonistyczne, jak i np. romantyczne.

Sprawdź też, jak stworzyć bohatera powieści.

 

Jeden czy wiele typów relacji – co opisać w książce?

I teraz czy warto skoncentrować się na jednym typie relacji w swojej książce? To zależy.

• Jeśli oś książki stanowi dynamika zmian w relacji dwóch bohaterów, wtedy w naturalny sposób koncentrujemy się na opisywaniu jednego typu więzi. Taki zabieg jest typowy np. dla romansów.
• Ale w powieściach obyczajowych lub kryminałach warto prezentować różne rodzaje związków, w które wchodzą główni bohaterowie. Każdy z nas funkcjonuje w sieci więzi społecznych, więc ukazanie ich w powieści urzeczywistnia postaci, sprawia, że stają się bardziej realistyczni.

Sprawdź również zabiegi narracyjne stosowane w książkach.

 

Jak budować relacje między bohaterami w książce? Pojęcie charakters’s relationship arc

Na jednym z anglojęzycznych blogów (septembercfawkes.com) znalazłam pojęcie characters’ relationship arc, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza łuk relacji między bohaterami. Chodzi tu o kierunek, sposób rozwoju, ewolucji więzi między postaciami w książce. I ten kierunek dobrze by było przemyśleć i zaprojektować, co pomoże kształtować relację i jej wpływ na fabułę powieści.

 

Rodzaje characters’ relationship arc

Klasycznie wyróżniamy 4 rodzaje kierunków rozwoju relacji między bohaterami w książce.

1. Pozytywna zmiana relacji (ang. positive change relationship arc) – na początku historii bohaterowie nie są w bliskim związku. Mogą być nieznajomymi, którzy dopiero się spotkają albo osobami, które nie darzą się sympatią, a nawet wzajemnie się nienawidzą. Jednak obrót wydarzeń sprawia, że zbliżają się do siebie, zaprzyjaźniają się, a nawet zakochują. Mamy więc tutaj ewolucję negatywnych emocji i uczuć w stronę pozytywnych. Sprawdź też, jak przedstawić emocje w książce.
2. Stała, pozytywna relacja (ang. positive steadfast relationship arc) – od początku fabuły bohaterowie są ze sobą blisko, w dobrej relacji, komitywie. Ich relacja jest jednak wystawiana na próbę, stykają się z przeciwnościami losu, przeszkodami, które ostatecznie udaje się im pokonać, a ich więź staje się silniejsza.
3. Negatywna zmiana relacji (ang. negative change relationship arc) – bohaterowie rozpoczynają od bliskiej relacji, jednak z różnych powodów zaczynają oddalać się od siebie. Przepaść staje się tak duża, że nie potrafią odbudować zaufania, wzajemnego szacunku, tego, co ich łączyło. Kończą jako osoby dla siebie obojętne lub nawet negatywnie do siebie nastawione.
4. Stała, negatywna relacja (ang. negative steadfast relationship arc) – postaci nie są ze sobą blisko i tak też kończą. W trakcie rozwoju fabuły ich relacja może się poprawiać, mogą zaczynać łapać ze sobą nić porozumienia, ale wydarzenia, przeciwności losu czy ich własne charaktery powodują, że nie udaje się im zbudować silnej i pozytywnej więzi.

 

Oczywiście można potestować również inne rodzaje zmian zachodzących w relacjach bohaterów. Ważne jest jednak, aby przemyśleć ich ewolucję i wpływ na fabułę powieści.

Poznaj rodzaje narracji w książce.

 

 

Jak zaprojektować relację w książce? Podstawowe wskazówki

Gdy już obmyślisz ogólny kierunek rozwoju relacji, skup się na dopracowaniu szczegółów i utworzeniu mapy powiązań między bohaterami.

 

Uwzględnij dynamikę zmian między bohaterami

Przytoczone powyżej rodzaje characters’ relationship arc ukazują, że relacje w książkach są dynamiczne i należy pokazać, jak zmieniają się w czasie. Warto więc dokładnie przemyśleć, jak znajomość będzie się rozwijała. Można ją rozpisać na prostym schemacie:

nieznajomi -> wrogowie -> przyjaciele -> kochankowie.

 

Między kolejnymi etapami relacji należy wprowadzić przełomowe punkty, wydarzenia, które sprawią, że bohaterowie zaczynają zmieniać stosunek do siebie, myśleć o sobie inaczej, darzyć się sympatią lub antypatią. Dynamika zmian w relacjach ma duże znaczenie szczególnie w romansach i książkach obyczajowych, w których fabuła kręci się wokół życia, trosk i przeżyć bohaterów. W tego typu powieściach szczególnie należy zadbać o dobre zaprojektowanie zmian zachodzących w więziach między bohaterami.

Sprawdź też, jak zaplanować książkę.

 

Pytania i wizualizacje – metoda projektowania relacji

By ułatwić sobie zaplanowanie relacji między bohaterami w książce, skorzystaj z wizualizacji oraz pytań pomocniczych. Wyobraź sobie jedną z postaci, w szczególności skupiając się na jej cechach osobowości, podejściu do życia, poglądach. Wejdź w jej buty i odpowiedź na pytania typu:

• Co czuję do drugiej osoby,
• Czy chcę się z nią zaprzyjaźnić, zbliżyć do niej, lepiej ją poznać,
• Czy zależy mi na rozwoju tej relacji,
• Jakie korzyści da mi utrzymanie tej relacji (tak, czasami interesownie zawieramy znajomości),
• Czy chcę tkwić w związku z tą osobą,
• Co sprawia, że chcę z nią być,
• Co mnie w niej interesuje, pociąga,
• Jakie uczucia wobec niej czuję i jak ja się z tym czuję.

 

To są tylko przykładowe pytania i trochę przypominają autoanalizę, autoterapię. Dzięki nim lepiej zrozumiesz motywacje swojego bohatera, a także zdefiniujesz rodzaj relacji, w którą dany bohater wchodzi.

Sprawdź też, jak długie powinny być rozdziały w książce.

 

Mapy relacji – narzędzie porządkujące „więzi społeczne” w książce

Podczas projektowania związków i więzów między bohaterami, skorzystaj z map relacji. To narzędzie jest podobne do map myśli i pomaga rozeznać się w tym, kto z kim jest związany, kto kogo zna i kto z kim ma wspólny interes. Takie graficzne rozrysowanie powiązań przyda się szczególnie podczas pisania kryminału i ustalania, kto znał ofiarę i kto może być jej zabójcą.

Przykładowa mapa relacji, źródło: https://www.thenovelry.com/blog/character-map

 

Jak zbudować relację w książce? Elementy kształtujące więzi między bohaterami

Przejdźmy teraz do elementów, które możesz wykorzystać, aby pokazać relację między bohaterami powieści.

1. Dialogi w książce – sposób komunikacji, stosowane słownictwo dość dobitnie pokazują, jakimi uczuciami darzą się bohaterowie, czy się lubią, szanują, a może traktują się nawzajem neutralnie. W książce tak jak i w życiu może występować brak równowagi pomiędzy postaciami – jeden bohater może lubić drugiego, co zostanie odzwierciedlone w sposobie mówienia, a drugi już ten sympatii nie odwzajemnia, odzywając się mniej grzecznie i dystansując się. Sprawdź, jak napisać dobry dialog w książce.
2. Specyficzne słownictwo, język – osoby, które są blisko, często posługują się wyrażeniami, których znaczenie i sens znają tylko one. Mogą to być przejęzyczenia, hasła, żarciki słowne, skrótowe określenia pewnych rzeczy i zjawisk. Przytaczanie takiego słownictwa w wypowiedziach również ukazuje zażyłość relacji między postaciami powieści.
3. Mowa ciała i zachowania – to, jak wobec siebie zachowują się bohaterowie, wiele zdradza na temat ich relacji. Drobne intymne gesty, ulotne spojrzenia, uśmiechy mogą np. wskazywać na napięcie panujące między bohaterami i rodzący się związek romantyczny.
4. Wspólne przeżycia – nic tak nie zbliża ludzi, jak wydarzenia, które razem przeżyli, wyzwania, z którymi musieli się zmagać, ekstremalne sytuacje, w których się znaleźli. Jeśli potrzebujesz wprowadzić przełom w więzi między postaciami, tego typu zabiegi pomogą Ci zbliżyć lub oddalić bohaterów od siebie.
5. Coś, co ich łączy – może to być praca, zainteresowania, wspólny problem, interes, podobieństwo osobowości. Budujemy relację z tymi osobami, z którymi coś nas łączy, nadajemy na tych samych falach lub po prostu możemy pogadać o wspólnych tematach.
6. Coś, co ich dzieli – czasem dobrze rozumiemy się z osobami „spoza naszego otoczenia”, które w nieco inny sposób patrzą na świat, mają inny światopogląd, pomysły, dzięki czemu możemy dowiedzieć się czegoś nowego, a może i rozwiązać pewne problemy. To, co inne, niedostępne, jest też często interesujące – na takim motywie bazują historie o miłości osób z różnych środowisk (gangster vs. „normalna dziewczyna”, milionerka vs. biedny chłopak itp.).
7. Background relacji – jeśli wprowadzasz czytelnika w sam środek relacji między bohaterami, opowiedz, co ją ukształtowało, co sprawiło, że bohaterowie tak doskonale się rozumieją lub czemu się nienawidzą. Użyj w tym celu retrospekcje.
8. Różnice w zachowaniu w relacji i poza nią – dopasowujemy nasze zachowania, reakcje do sytuacji i więzi, w których się znajdujemy. Np. w urzędzie jesteśmy bardziej oficjalni, a z bliską osobą czujemy się swobodnie i pokazujemy swoje zalety, jak i wady. Poprzez różnice w zachowaniach bohaterów można pokazać rodzaj i typ relacji. Ciekawe są też zawsze zachowania społeczne – czyli to, jak zachowujemy się w grupie, a jak będąc sam na sam z daną osobą. To też można opisywać, by podkreślić charakter więzi w książce.

 

Jak utrzymać dynamikę relacji w książce?

Najlepszym sposobem na utrzymanie dynamiki relacji jest wprowadzanie sytuacji konfliktowych. Nawet dobrzy przyjaciele, kochankowie, a w szczególności rodzice i dzieci się kłócą. Wymieniają się poglądami, wybuchają w irracjonalny sposób, uwalniają nagromadzone emocje, czasem powiedzą o jedno słowo lub dwa za dużo. Konflikty mogą przerodzić się w coś dobrego, o ile obie strony w racjonalny i dojrzały sposób podejdą do jego rozwiązania. Dzięki nim:

• Można wyjaśnić zaszłości i nieporozumienia, poprawiając relację,
• Uświadomić sobie, że nie chcemy tkwić w toksycznym związku,
• Spróbować zrozumieć drugą osobę i odkryć, jaki jest prawdziwy powód jej wybuchu,
• Bohater może doznać olśnienia, impulsu, który skłoni go do podjęcia decyzji i wprowadzenia rewolucyjnej zmiany w życiu.

 

Kłótnie mogą być więc produktywne. W powieściach obyczajowych często napędzają akcję, a czasem służą jako tło do zaprezentowania przemiany bohatera. Dopełniają też obraz charakterologiczny postaci, ukazując reakcje w sytuacjach konfliktowych.

Sprawdź, jak przygotować konspekt książki.

 

Elementy, które mogą wpłynąć na zmianę relacji między bohaterami

Co oprócz kłótni, może wprowadzić nagłą zmianę w relacjach między bohaterami? Do dyspozycji są takie czynniki jak:

• Zbiegi okoliczności powodujące, że np. bohaterowie oddalają się od siebie,
• Motywacje i intencje innych osób (np. koleżanki z pracy, która próbuje skłócić kolegę z jego narzeczoną),
• Osobowość danego bohatera i jego system wartości, który np. nie pozwala mu zadawać się z osobą łamiącą prawo,
• Rodzina wywierająca spory nacisk na podejmowane decyzje,
• Artefakty – przedmioty odkrywające np. rodzinne tajemnice i burzące obecny porządek relacji (np. odnalezienie dokumentów dot. adopcji pogarsza relację między przysposobionym dzieckiem a jego rodzicami),
• Rozbieżne cele postaci, które chcą osiągnąć zupełnie coś innego,
• Różnice światopoglądowe, religijne, kulturowe,
• Choroby – w romansach częstym motywem jest wprowadzenie amnezji jako czynnika, który resetuje obecną więź między bohaterami,
• Problemy techniczne – np. SMS ze słowami „Kocham Cię”, który nigdy nie dotarł do drugiej osoby ze względu na problemy z zasięgiem.

Sprawdź też, jak zaprojektować miejsce akcji powieści.

 

 

Serie i sagi powieści jako idealny sposób na rozwój relacji między bohaterami

Dynamikę relacji między postaciami można zaprezentować również na przestrzeni kolejnych części serii książek. Bohaterowie będą się zmieniać, więc automatycznie ich związki ulegną większej lub mniejszej ewolucji. Dlatego zabierając się za kolejną część, przypomnij sobie, jak do tej pory wyglądały więzi społeczne postaci i zaprojektuj przebieg relacji, mając już z tyłu głowy to, co przeżyli bohaterowie. Nic też nie stoi na przeszkodzie, aby wprowadzić nowych bohaterów, którzy namieszają w dotychczasowej sieci powiązań międzyludzkich.

Sprawdź, co łatwiej napisać: serię książek czy pojedynczą powieść.

 

Jak opisać relacje w książkach? Typy więzi ze względu na emocje i uczucia

Zajmiemy się teraz wskazówkami dot. tworzenia określonych typów więzi ze względu na emocje i uczucia panujące między bohaterami.

 

Jak zbudować zaufanie między bohaterami?

Bazuj na zachowaniach bohaterów, które pokazują, że postaci ufają sobie wzajemnie. Muszą być wobec siebie lojalne, dochowywać tajemnic, wierzyć w to, co mówi druga osoba, nie sprawdzać jej i nie kontrolować. I pomimo przeciwności losu i wtrącaniu się innych postaci, wierzą, że nie zostaną oszukane i mogą liczyć na pomoc bliskiej osoby.

 

Jak stworzyć napięcie między bohaterami?

Tu mam na myśli napięcie w znaczeniu negatywnym – konflikt. Zbuduj coś, co dzieli postaci, co sprawia, że denerwują się wzajemnie. Taką relację można eskalować – zaczynać od delikatnych i niby żartobliwych docinek, rzucania uwag półgębkiem, a później przejść do otwartego konfliktu. Bohaterowie mogą sobie wzajemnie rzucać kłody pod nogi – wytykać błędy przy przełożonych, ukazywać słabości przy innych, wyśmiewać się, prawić złośliwości.

Sprawdź też, jak przygotować propozycję wydawniczą.

 

 

Jak opisać intymność między bohaterami?

Intymność nie musi dotyczyć wyłącznie relacji romantycznych – w przyjaźniach czy więziach zawodowych również może występować, tylko będzie przejawiała się w innej formie zażyłości (np. opowiadanie sobie o problemach rodzinnych). Najlepiej pokazywać ją poprzez drobne gesty, delikatność, wzajemną czułość, tajemnice i sekrety, które postaci skrywają, np.

• podanie ulubionej herbaty,
• wysłanie kojącego SMS-a, gdy druga osoba jest zestresowana,
• szeptanie i zostawianie sobie notatek na biurku.

Intymność może się też objawiać tym, że jeden bohater pozwala drugiemu na coś, co generalnie mu przeszkadza i nie jest dozwolone innym (np. głaskanie po plecach). To ukazuje bliskość.

Sprawdź też, jak znaleźć czas na pisanie książki.

 

Jak stworzyć chemię między postaciami?

Do dyspozycji jest całe spektrum zabiegów.

• Zacznij od lekkiego konfliktu – nieporozumienia, czegoś, co sprawi, że bohaterowie z początku nie będą się lubić.
• Pokaż, co postaci o sobie myślą, co ich przyciąga, co się im w sobie podoba.
• Twórz sytuacje, które pchają postaci do kontaktu fizycznego – dotknięcie dłoni, wzajemna bliskość,
• Wprowadź coś interesującego w historii postaci, ich osobowości, co będzie ich do siebie przyciągać,
• Daj im się w sobie zadurzyć, zakochać i testuj ich relację,
• Tak jak w filmach – przeciągaj moment zbliżenia, aby był czymś niedostępnym,
• Buduj bliskość i wzajemne zaufanie.

 

Czy warto postawić na stereotypowe relacje w książce?

I na koniec jeszcze jedna, ostatnia kwestia – czy warto tworzyć stereotypowe relacje, czy lepiej postawić na coś oryginalnego? Cóż, to zależy od Twojego pomysłu i celu. Myślę, że warto uwzględnić i jedne typy więzi, i drugie.

• Jeśli chcesz ukazać coś typowego, charakterystycznego, podkreślić np. powszechne patologiczne relacje dzieci z rodzicami alkoholikami, to od stereotypizacji nie uciekniesz. I nie będzie to złe – taki po prostu będzie cel tej relacji.
• By wprowadzić różnorodność, zaskoczyć czymś czytelnika, warto dodać relacje rzadko spotykane w realnym świecie, np. przyjaźń starszej kobiety, tradycjonalistki z napakowanym kulturystą. Trzeba będzie tylko dobrze umotywować taki związek i pokazać, dlaczego bohaterowie mają ze sobą coś wspólnego.

 

Budowanie relacji w książkach – podsumowanie

Bez względu na to, czy będziesz koncentrować się na relacjach, czy nie, związki między bohaterami samoistnie wyjdą w Twojej książce. Bez powiązań i więzi społecznych nie da się żyć w prawdziwym świecie – nawet introwertycy funkcjonują pomiędzy pewnymi powiązaniami, choć mogą o to w ogóle nie dbać. Przemyślenie i zaprojektowanie relacji pomoże Ci poprowadzić całą fabułę, rozwiązać kilka dylematów związanych z kolejnymi przełomowymi zdarzeniami czy pokazać przemianę bohatera. Rada na koniec? Nie twórz zbyt wielu relacji, których cel i sens może być niejasny dla czytelnika. I dbaj o te więzi, które wpływają na akcję i opowiadaną przez Ciebie historię.

 

Źródła i dodatkowe informacje

• https://kingdompen.org/deep-friendships/
• https://writershelpingwriters.net/2023/12/strong-character-relationships-from-friendships-to-romance/
• https://writersinthestormblog.com/2025/04/6-tips-for-creating-chemistry-between-characters/
• https://www.septembercfawkes.com/2023/02/how-to-write-strong-character.html
• https://www.thenovelry.com/blog/character-map
• https://fiveable.me/tv-writing/unit-3/character-relationships/study-guide/jbql4aDnAVws7xbL