Kryzys twórczy – co zrobić, kiedy pisanie w ogóle nie idzie?

Blokada twórcza pojawiająca się podczas pisania książki lub tekstu copywriterskiego wywołuje frustracje. Deadline goni, a pomysłu jak nie było, tak niestety nie ma. Pojawia się dodatkowy stres i obawa, że utraciło się zdolność do tworzenia. Czy można coś z tym zrobić? Oczywiście! Zanim jednak sprawdzisz kilka porad, jak przezwyciężyć kryzys pisarski, zapoznaj się z pojęciem i przyczynami writer’s block. By rozwiązać ten problem, najpierw trzeba znaleźć jego prawdziwe podłoże.

Czym jest kryzys twórczy?

Blokada pisarska (ang. writer’s block) według anglojęzycznej Wikipedii to stan, w którym autor (lub ogólnie artysta) nie potrafi bądź nie może tworzyć. Zjawisko nie wynika z braku umiejętności, odpowiedniej motywacji, warunków czy chęci do pisania, komponowania albo malowania. Podłożem niemocy twórczej są często głęboko zakorzenione problemy. W pewnym sensie kryzys pisarski przypomina formę depresji, odbierającą możliwość kreatywnego działania (sprawdź też, jak odzyskać motywację przy przesileniu wiosennym). Wikipedia dodaje jeszcze, że czas trwania blokady twórczej mierzy się jako okres bez artystycznej produktywności, w co w przypadku pisarzy wlicza się zarówno samo pisanie, jak i praca konceptualna.

Wg Wikipedii artyści cierpiący na kryzys twórczy to m.in.:

• Scott Fitzgerald,
• Joseph Mitchell,
• Charles M. Schulz,
• Sergei Rachmaninoff,
• czy Adele.

Blokada w pisaniu to nie to samo co brak weny twórczej!

Nie należy mylić blokady w pisaniu z brakiem weny twórczej. Więcej na jej temat przeczytasz w podlinkowanym artykule, natomiast tutaj tylko przypomnę, że to chwilowy stan związany z łatwością, chęcią, energią do pisania. Dla mnie osobiście wiąże się ze szczytami produktywności, które każdy z nas osiąga w ciągu dnia. Jeśli masz koncentrację na wysokim poziomie i nic Cię nie rozprasza, czujesz rozpierające Cię flow pisarskie, nierzadko jesteś w stanie napisać więcej niż przez cały tydzień ze skupieniem na przeciętnym poziomie. Poniżej raz jeszcze dobowa krzywa wydajności.

I jak to się ma do blokady twórczej? Otóż blokadę można porównać do depresji (o czym już napomknęłam) – przewlekłego stanu braku ochoty na cokolwiek, braku pomysłów. A wena to zły nastrój, w którym jesteśmy w stanie tworzyć, ale idzie nam to zdecydowanie wolniej. Mamy jednak w głowie ogólny koncept na naszą powieść, jedynie jego realizacja sprawia nam pewne trudności. Sprawdź, jak znaleźć pomysł na kryminał!

Przyczyny blokady pisarza

Kryzysem twórczym zainteresowali się XIX i XX-wieczni psychiatrzy i psychoanalitycy oraz neurolodzy. Ci pierwsi doszukiwali się podłoża problemu w zaburzeniach rozwoju życia seksualnego (myślenie freudowskie i jungowskie). Ci drudzy opierali swoje teorie na bardziej fizycznych przyczynach. Próbowano m.in. udowodnić, że pod wpływem stresu aktywność kory mózgowej (odpowiadającej za kreatywność) zostaje zminimalizowana na rzecz układu limbicznego (uruchamia instynktowne reakcje typu walcz lub uciekaj). Jednym słowem – kiedy jesteśmy pod presją, nie myślimy twórczo, wszystkie siły angażujemy w obronę swojego dobrostanu.

Neurolodzy starali się także dowieść, że blokada pisarza może wynikać z uszkodzenia określonych obszarów mózgu. Np. dr Alice W. Flaherty wskazywała na istnienie wielu chorób wpływających na zdolność tworzenia. Wśród nich wymieniała m.in.: hipergrafię (intensywną chęć pisania, formę natręctwa), agrafię (upośledzenie zdolności pisania powstałe w wyniku uszkodzenia ośrodkowego układ nerwowego), fizyczne uszkodzenia tkanek mózgu biorących udział w procesach twórczych i pisaniu np. na skutek udaru, padaczki, wylewu.

Do innych przyczyn kryzysu pisarskiego można również zaliczyć:

• brak inspiracji na fabułę powieści (sprawdź, jak stworzyć miejsce akcji powieści),
• rozproszenie wynikające z bieżącej sytuacji geopolitycznej,
• wypalenie zawodowe,
• choroby fizyczne,
• depresja,
• problemy natury finansowej (sprawdź, ile wynosi wynagrodzenie za wydanie książki),
• konflikty rodzinne,
• przeciążenie pozaliterackimi obowiązkami,
• lęk przed złymi recenzjami, krytyką literacką,
• brak wsparcia,
• brak przekonania do własnej twórczości,
• stres,
• wysokie oczekiwania i presja narzucona przez innych lub samego siebie.

Myślę, że złapałam wszystkie główne czynniki mogące mieć wpływ na pojawienie się blokady pisarskiej. To jednak kwestia indywidualna, dlatego lista pozostaje otwarta. Jeśli potrzebujesz przegadać temat, zapraszam na coaching pisarski.

Blokada twórcza – jak ją przezwyciężyć? Dopasuj sposób do przyczyny

Dobór skutecznej metody na pokonanie blokady w pisaniu opiera się przede wszystkim na poznaniu jej przyczyn. Dzięki autorefleksji lub rozmowie z drugą osobą możesz odkryć, co tak naprawdę Cię męczy i zastosować odpowiednie rozwiązanie. Jeśli przykładowo obawiasz się krytyki oraz oceny swojej twórczości, powinieneś skoncentrować się na przezwyciężeniu tego problemu, zmianie nastawienia lub pisaniu pod pseudonimem artystycznym. Z kolei depresja i wypalenie zawodowe wymagają konsultacji ze specjalistą. A na stres lub brak motywacji sprawdzą się techniki relaksacyjne oraz metody automotywacji.

Jak pokonać kryzys pisarza wynikający z braku inspiracji i pomysłów? 9 sposobów

Wydaje mi się, że dość częstą przyczyną blokady twórczej jest brak inspiracji. Niemożność wygenerowania pomysłów na fabułę książki lub dalsze losy bohaterów może mocno przybić. Podrzucam więc kilka sposobów na odnalezienie zagubionej kreatywności.

• Burza mózgów – klasyczna metoda, zwykle poleca się jej przeprowadzanie w gronie kilku osób, ale w ramach ćwiczenia można wykonać ją samodzielnie.
• Mapy myśli – więcej na temat tego narzędzia przeczytasz w artykule: Mapa myśli a pisanie.
• Pisanie bez oceniania – Dariusz Puzrykiewicz w swojej książce Biblia copywritingu jako metodę pisania podaje technikę trzech kapeluszy (słuchacza, analityka, redaktora). Ogólnie rzecz ujmując, chodzi w niej o to, aby oddzielić etap generowania pomysłów od pisania i oceniania treści. Pozwól sobie na kreatywne pisanie bez analizy, po prostu pisz, co Ci przyjdzie na myśl, spisuj różne koncepty, a następnie, najlepiej po kilku dniach, spójrz na nie i zastanów się, co jest warte wykorzystania w powieści (recenzja Biblii copywritingu dostępna pod linkiem).
• Sięganie po nowe techniki pisarskie – czasami warto wypróbować sposoby innych pisarzy; sprawdź, czym jest metoda płatka śniegu.
• Zmiana rutyny pisania – a może nie wykorzystujesz poprawnie swojej krzywej wydajności? Spróbuj zmienić porę dnia, miejsce, otoczenie i przetestuj, czy zmiana wpłynie na kreatywność.
• Planowanie książki i akcji – napisanie książki to duże wyzwanie i nawet jeśli masz ogólny koncept na akcję, z każdą kolejną stroną może brakować Ci pomysłów na poprowadzenie fabuły. I choć planowanie powieści nie brzmi seksownie, u mnie się sprawdza, więc może i Tobie pozwoli odnaleźć inspirację. Poznaj wskazówki, jak dobrze zaplanować książkę.
• Deadline’y, cele i terminy – stres i presja z jednej strony obniżają kreatywność, ale z drugiej oddziałują na motywację oraz chęć do pisania. Zamknięcie pracy twórczej w ramach terminów oraz celów być może pozwoli Ci wydobyć odpowiedni zapał do pisania, a to automatycznie wpłynie na pomysłowość.
• Opanowanie presji i stresu – pierwsza wersja książki nie musi być tą ostateczną, a poprawki nie są czymś złym, bo poprawiają „jakość” tekstu. Nie staraj się napisać mickiewiczowskiego dzieła, nie porównuj się do innych autorów – pisz zgodnie ze swoim stylem i staraj się odpędzić stres wywołany przyszłą opinią Twojego dzieła.
• Odpoczynek od pisania – pisaniem również można się zmęczyć, szczególnie jeśli zarobkowy zawód opiera się na redagowaniu treści. W innym artykule znajdziesz sposoby na zmęczenie podczas pisania. Wypróbuj je koniecznie.

Blokada pisarska – zaakceptuj ten stan, poznaj przyczynę i pracuj nad sobą!

Kryzys twórczy sam w sobie może być obiektem zmartwień. Często powoduje obniżenie samooceny i wiary we własne możliwości. Podcina skrzydła, sprawia, że przestajemy widzieć cel w tym, co kochamy – pisaniu. Blokada pisarska niesie podobne zachowania jak wypalenie zawodowe i depresja. Istotne jest poznanie przyczyny braku kreatywności i dopasowanie rozwiązania. Warto też po prostu zaakceptować ten stan, ale nie utożsamiać go z brakiem umiejętności pisarskich. Gorsze okresy mogą zdarzyć się każdemu, a to, jak uda się z nich wyjść, zależy już tylko od nas samych.