Jak napisać książkę o swoim życiu (autobiografię)? Wskazówki dot. pisania powieści autobiograficznej

Aktualizacja: 7 lipca 2024

Każdy ma coś ciekawego do powiedzenia o swoim życiu. Ty również. Być może przeżyłeś coś niesamowitego, coś, co Tobą wstrząsnęło. A może masz ciekawe przemyślenia o świecie i kulturze, chcesz podzielić się tym, co Cię denerwuje albo porusza. A może po prostu zamierzasz przedstawić swoją historię dla potomnych, spisać ją, by nie została zapomniana na stare lata. I właśnie w tym celu służy taki gatunek literacki jak autobiografia i powieść autobiograficzna. Czym się charakteryzuje? Jak go wykorzystać do opowiedzenia swojej historii? Już spieszę z pomocą i przedstawiam wartościowe porady, jak napisać książkę o sobie i swoim życiu.

Jak napisać powieść o swoim życiu? Podcast!

Temat powieści autobiograficznych dość mocno absorbuje początkujących pisarzy, którzy chcą opowiedzieć światu swoją historię. Jak napisać książkę o sobie omawiam w odcinku podcastu Didaskalia Joanny Bagrij. Zapraszam do odsłuchu!

Gdyby odtwarzacz się nie załadował, skorzystaj z linku: https://podcasters.spotify.com/pod/show/jbagrij-pisarka/episodes/30–Jak-napisa-ksik-o-swoim-yciu–Wskazwki-dot–pisania-powieci-autobiograficznej-Cykl-WarsztatPisarski-e2lo7oc

 

Czym jest powieść autobiograficzna? Definicja i charakterystyka gatunku

Powieść autobiograficzna to gatunek literatury, w którym fabuła osadzona jest wokół wydarzeń z życia autora. Sam autor nie musi być jednak głównym bohaterem powieści, a wykreowana na jego podobieństwo postać może stanowić luźne odzwierciedlenie jego cech osobowości, poglądów, przekonań. W powieści o cechach autobiograficznych może pojawić się fikcja literacka, a prawdziwe historie swobodnie przeplatają się z tymi wymyślonymi przez autora.

 

Powieść autobiograficzna – cechy

• Narracja 1- lub 3-osobowa. Sprawdź rodzaje narracji w książkach.
• Mieszanie prawdziwych wydarzeń z fikcją literacką.
• Opisy przeżyć wewnętrznych, przemycanie przemyśleń i poglądów autora.
• Forma jest w zasadzie dowolna – od spójnej narracji typowej dla powieści, po formę dziennika czy pamiętnika.
• Bohater odzwierciedlający postać autora może być wiernie lub luźno wzorowany na autorze, nie musi być główną postacią książki.
• Opisy prawdziwych przeżyć, prawdziwych historii mogą być osadzone w alternatywnej rzeczywistości, w fantastycznym świecie.
• Autor nie musi wyszczególniać, co jest prawdą, a co fikcją, nie musi się także przyznawać, że fabuła została oparta na faktach.

Podsumowując, charakter autobiograficzny mają książki i powieści oparte na wydarzeniach,  doświadczeniach lub przemyśleniach samego autora. Cała fabuła może być fikcyjna, ale pewne elementy, opisy, np. miejsca akcji w powieści, zostaną oparte na tych prawdziwych.

 

Powieść autobiograficzna a autobiografia

W moim odczuciu autobiografia jest pojęciem szerszym niż powieść autobiograficzna. W definicji, którą znajdziemy na Wikipedii, czytamy, że:

• jest to utwór, którego tematem jest życie autora, wydarzenia, których doświadczał lub których był świadkiem.

Nierzadko w tego typu książkach pojawia się biogram autora, opis jego pochodzenia, rodziny czy kręgu kulturowego, z którego się wywodzi. Dosłownie autobiografię możemy rozumieć jako opowieść autora o nim samym, o jego życiu, bez fikcji literackiej.

Sprawdź też, gdzie szukać pomysłów na książkę.

 

Biografia a autobiografia

Biografia z kolei to opis życia jakiejś osoby przygotowany przez kogoś innego (nie opisywaną osobę). Twórcami biografii są najczęściej dziennikarze zainteresowani przebiegiem kariery sławnej persony oraz najbliżsi – rodzina, przyjaciele, partnerzy, nierzadko kochankowie. Biografia od autobiografii różni się tym, że:

• jest prowadzona w narracji 3-osobowej,
• może stanowić formę wywiadu z opisywaną osobą lub osobami z jej najbliższego otoczenia,
• informacje o tytułowym bohaterze najczęściej pochodzą z różnych źródeł.

Teoretycznie biografia jest bardziej obiektywna niż autobiografia.

Rodzaje autobiografii i powieści o charakterze autobiograficznym

Możemy wymienić kilka form autobiograficznych:

• Autobiografia właściwa – historia życia danej osoby przedstawiana przez nią samą,
• Pamiętnik,
• Dziennik,
• Listy,
• Wspomnienia,
• I powieść autobiograficzna lub powieść o charakterze autobiograficznym.

 

Powieść autobiograficzna jest najbardziej elastyczna jako gatunek, dlatego polecam ją wybrać podczas pisania książki o sobie. Na niej skupimy się w dalszej części artykułu. I oczywiście możesz ją połączyć z formą pamiętnikarską, dziennikiem czy wspomnieniami. To Ty kreujesz opowieść o sobie i swoich przeżyciach, więc masz w tym zakresie zupełną dowolność.

 

Jak zacząć pisać autobiografię? Przygotuj się do tego mentalne!

Zanim przejdziemy do bardziej technicznych wskazówek, chciałabym poruszyć jedną, dość istotną kwestię – przygotowanie mentalne do pokazania siebie i swojego życia innym. Autobiografia to powieść bardzo osobista. Opowiadamy w niej o swoich emocjach, wydarzeniach z życia, które nie zawsze są miłe i przyjemne. Otwieramy się, obnażamy przed swoimi czytelnikami. Oczywiście, każdy pisarz w jakimś stopniu się obnaża, bo poprzez kreowanie fabuły pokazuje, co mu w głowie siedzi. Jednak w przypadku powieści autobiograficznej to otwarcie jest mocniejsze – czytelnik może wiedzieć, że opisujesz swoją historię.

 

Nie chcę Cię w tym momencie straszyć ani stresować, bądź po prostu na to mentalnie przygotowany. Ja, pisząc kryminały, często zastanawiam się, co pomyślą o mnie inni, co pomyśli jakaś ciotka czy wujek, czy będą mnie oceniać poprzez pryzmat mojej powieści. To głupie, ale tak to właśnie wygląda. Trudno odciąć się całkowicie od tego, co sadzą o nas inni. Bądź na takie myśli gotowy. I bądź na sto procent pewien, że chcesz pokazać siebie całemu światu. Oczywiście są pewne rozwiązania, aby ukryć swoją tożsamość w powieści autobiograficznej, ale i tak krytyka literacka Twojej książki się pojawi. A skoro to książka o Twoim życiu, to ta krytyka może uderzyć też w Ciebie.

 

 

Jak zacząć pisać książkę o swoim życiu? Koncepcja i technikalia

Przed rozpoczęciem pisania autobiografii, przemyśl poniższe kwestie.

 

Fabuła, wydarzenia, przekaz i cel książki

• Spisz sobie wydarzenia lub tematy, które chciałbyś poruszyć. Nawet jeśli Twoje życie było bardzo barwne i interesujące, pamiętaj, że czytelnicy nie będą zainteresowani czytaniem 10 tomów po 500 stron każdy. Wybierz te najistotniejsze punkty, którymi chcesz się podzielić. Sprawdź, jaka jest optymalna długość książki.
• Zastanów się, co chciałbyś przekazać swoją książką. Czy będzie to swoisty poradnik dla osób, które zmagają się z podobnymi problemami, czy opis Twoich doświadczeń z jakiegoś obszaru, dziedziny?
• Określ grupę docelową, odbiorów swojej powieści autobiograficznej. Wiem, że brzmi to marketingowo, ale jeśli wyobrazisz sobie swoich czytelników i to, co chcesz im opowiedzieć, pisanie stanie się prostsze.

 

Narracja w autobiografii

Powieści autobiograficzne charakteryzują 2 formy narracji:

• 1-osobowa, którą możesz prowadzić z punktu widzenia bohatera uosabiającego Ciebie,
• 3-osobowa, wszechwiedząca. W takiej powieści będziesz jednym z bohaterów, niekoniecznie tym głównym. Możesz pozostawać także poza światem przedstawionym, zostać narratorem.

Co jest lepsze? Wszystko zależy od tego, czy chcesz podstawić na bardziej pamiętnikarską i bezpośrednią formę, czy na tradycyjną powieść opartą po prostu na wydarzeniach z Twojego życia.

Sprawdź też porady dla początkujących pisarzy.

 

Konstrukcja i struktura powieści autobiograficznej

To książka o Twoim życiu, więc jej konstrukcja może być dowolna.

• Możesz podzielić ją na standardowe rozdziały i formę typowej powieści.
• Jeśli będzie miała formę poradnika, możesz przygotować ramki z wyróżnionymi informacjami, ciekawostkami, poradami.
• Możesz wprowadzić dwojakość oceny danych wydarzeń – np. jak czułeś się podczas danej sytuacji i jak oceniasz ją na chłodno, mają obecne doświadczenia życiowe.
• Może mieć formę pamiętnika, dziennika z datami, mocno osobistym stylem.

Słowem masz zupełną swobodę w kreowaniu struktury powieści autobiograficznej. Warto dopasować ją celu i wiodącego stylu. Jeśli np. opisujesz swoje podróże i chcesz dzielić się poradami dla innych podróżników, podpatrz, jak wygląda konstrukcja książek podróżniczych.

Podczas tworzenia konstrukcji autobiografii przyda Ci się mapa myśli!

 

Sama prawda a fikcja literacka w książce o Twoim życiu

W powieściach autobiograficznych można stosować fikcję literacką. Najczęściej autorzy decydują się na nią, gdy piszą książkę o cechach autobiograficznych, a nie typową autobiografię. Wykorzystują niektóre wydarzenia ze swojego życia, a inne wymyślają. Oczywiście możesz trzymać się prawy i tylko prawy – tu znów wszystko zależy od Twojej koncepcji na książkę i tego, co chcesz przekazać czytelnikom.

 

Twoja osoba w powieści autobiograficznej

• Będziesz narratorem i przyznasz się, że książka jest o Twoim życiu?
• Wykreujesz bohatera na swoje podobieństwo, który poprowadzi narrację albo będzie uczestnikiem wydarzeń?
• Nie pojawisz się w książce i wszystko opiszesz z pozycji obserwatora?

W tym zakresie również masz dowolność. Wybierz rozwiązanie, z którym czujesz się komfortowo i które najlepiej odda Twoją historię.

Autorstwo książki

Warto, abyś przemyślał również, czy wydasz książkę autobiograficzną pod swoim imieniem i nazwiskiem, czy napiszesz powieść pod pseudonimem. Fikcyjne dane pozwolą Ci się nieco ukryć przed krytyką. Jeśli wydajesz pod prawdziwym nazwiskiem, nie musisz się też przyznawać, że książka zawiera elementy autobiograficzne. Rozpoznają je pewnie najbliżsi, ale już obcy się nie domyślą.

 

Jak napisać książkę o swoim życiu krok po kroku? Tak samo jak każdą inną powieść!

W moim odczuciu podczas pisania autobiografii istotne jest przemyślenie powyższych 6 punktów oraz mentalne przygotowanie. Później proces właściwego pisania, a następnie wydania książki jest taki sam jak w przypadku tradycyjnych powieści. Dlatego odsyłam Cię do obszernego wpisu na temat tego, jak napisać książkę. Tam znajdziesz również jeden z pierwszych odcinków podcastu. Tutaj skrótowo przedstawię kolejne etapy, jak zacząć pisać o sobie i swoim życiu.

 

Jak napisać książkę o własnym życiu – kolejne kroki redagowania powieści

• Dopracuj koncepcję i przygotuj plan powieści
  • Określ czas i miejsce.
  • Wykreuj bohaterów.
  • Spisz sobie główne wątki fabuły.
• Wymyśl tytuł powieści.
• Ustal harmonogram pisania, postaw sobie deadline.
• Zacznij od prologu, wstępu lub od razu przejdź do pierwszego rozdziału.
• Przemyśl zakończenie – możesz zdecydować się na epilog.
• Czytaj i wprowadzaj poprawki.
• Na sam koniec przeczytaj wszystko raz jeszcze, popraw literówki, daj rękopis do przeczytania zaufanym osobom.
• Popraw raz jeszcze po uzyskanym feedbacku.
• I gotowe! Teraz przygotuj propozycję wydawniczą i roześlij mailem do wydawców.

 

Oczywiście ten proces jest bardzo uproszczony, po drodze czeka Cię pełno wątpliwości, pytań, być może dopadnie Cię syndrom pustej strony czy zwątpienie. Na wszystko są jednak sposoby, a najważniejsze to czerpać przyjemność z tworzenia, przelewania swojej historii na elektroniczny papier. Dążenie do celu da Ci wiele frustracji, ale i satysfakcji.

 

 

Kiedy odpuścić sobie pisanie powieści autobiograficznej?

Trochę przewrotny nagłówek, prawda? Wspominam o tym, bo w Twojej głowie zaraz po pytaniu o to, jak napisać autobiografię, pojawi się wątpliwość – czy warto się za to zabierać. A to już zależy od różnych czynników.

 

Nie polecam pisać książki o swoim życiu, gdy:

• Nie masz na tym etapie życia czasu na pisanie i na samą myśl stresujesz się, ile pracy przed Tobą – zostaw to sobie na później,
• Generalnie nie lubisz pisać, a chcesz to zrobić, bo wszyscy, którzy mają teraz coś do powiedzenia (gwiazdy, influencerzy, biznesmeni, blogerzy), wydają książki,
• Ulegasz znajomym, który twierdzą, że tyle już w życiu przeszedłeś, że warto, abyś podzielił się tym ze światem,
• Wydaje Ci się, że książka o Twoim życiu pomoże uporać Ci się z nieciekawymi wydarzeniami, traumą, ale jeszcze nie jesteś gotowy, by opowiadać o tym otwarcie i niejako publicznie,
• Masz pełno wątpliwości w głowie, które już na wstępie Cię stopują. Musisz się ich wyzbyć, bo inaczej nie napiszesz książki o swoim życiu.

 

Podejrzewam, że spodziewałeś się innych punktów, np. tego, żeby odpuścić, gdy nie umiesz pisać lub nie masz talentu pisarskiego. Moim zdaniem to nie są powody, by porzucić marzenia o napisaniu własnej książki o sobie. Styl, język można dopracować, tekst można poddać gruntownej redakcji, liczy się pomysł i sama spójna koncepcja. Większym stoperem jest brak motywacji do pisania, a także natrętne myśli, które nie pozwolą Ci się skupić.

 

Jak napisać książkę o sobie – podsumowanie

Pisanie książki o swoim życiu na pewno nie będzie łatwe. To długa droga, pełna wątpliwości, rozterek, ale i entuzjazmu, euforii i radości. Pozytywne emocje, które towarzyszą temu procesowi, są niesamowite. A wszystkie inne problemy uda się rozwiązać. Pisarze to w końcu kreatywne bestie, znajdujące wyjście z każdej sytuacji. Ważne, abyś dobrze przemyślał temat, to, co chcesz opowiedzieć i zaczął pisać. Resztą zajmiesz się później.

 

Źródła i dodatkowe informacje:

• https://pl.wikipedia.org/wiki/Autobiografia